บทเรียนของสื่อสถาบันในการรายงานเหตุการณ์การกู้ภัย นักฟุตบอลเยาวชนและผู้ฝึกสอน: ทีมหมูป่าอะคาเดมีติด ในถ้ำวนอุทยานถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

                บทความเรื่อง “บทเรียนของสื่อสถาบันในการรายงานเหตุการณ์การ กู้ภัยนักฟุตบอลเยาวชนและผู้ฝึกสอน: ทีมหมูป่าอะคาเดมีติดในถ้ำวนอุทยาน ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน จังหวัดเชียงราย” พัฒนามาจากงานวิจัยชื่อเรื่องเดียวกัน บทความนี้จะอธิบายถึงการทำหน้าที่ที่เป็นจุดเด่น การทำหน้าที่ที่ควรพัฒนา และ การทำหน้าที่ที่เป็นข้อถกเถียงของสื่อสถาบันในการรายงานเรื่องการกู้ภัยทีม นักฟุตบอลเยาวชนและผู้ฝึกสอน (หมูป่าฯ) จากถ้ำหลวง ซึ่งสามารถนำไปใช้ใน การพัฒนาการทำงานของสื่อในอนาคตให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น
                การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้แนวคิดเรื่องสิทธิเด็ก สิทธิ ผู้ป่วย แนวคิดเรื่องจริยธรรมสื่อ การรายงานข่าวภัยพิบัติ และแนวคิดเรื่อง ธุรกิจสื่อด้านงานข่าว การวิจัยดังกล่าวได้สัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างเป็นการใช้กลุ่ม ตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง จำนวน 5 กลุ่ม รวมทั้งสิ้น 23 คน ได้แก่ ผู้สื่อข่าว บรรณาธิการ และผู้ประกอบการสื่อสถาบัน จำนวน 11 คน กรรมการสมาคม วิชาชีพสื่อ จำนวน 3 คน ทีมศูนย์อำนวยการร่วมค้นหาผู้สูญหายในวนอุทยาน ถ้ำหลวง-ขุนน้ำนางนอน จำนวน 3 คน ผู้ปกครองหมูป่าฯ จำนวน 2 คน และ ผู้เชี่ยวชาญด้านเยาวชน กฎหมาย และสื่อ 4 คน ใช้การสัมภาษณ์เจาะลึกเป็น เครื่องมือที่ใช้ในการศึกษา
                การศึกษาพบว่า จุดเด่นในการทำหน้าที่ของสื่อสถาบันส่วนมากคือ การ ปฏิบัติตามกฎกติกาการทำงานสนาม การตรวจสอบข้อเท็จจริงก่อนการรายงาน ข่าว และการนำเสนอที่ใช้กราฟิก ทำให้ผู้รับสารเข้าใจเนื้อหาที่ซับซ้อนได้ง่ายขึ้น และหลีกเลี่ยงการนำเสนอเนื้อหาบางอย่าง เพื่อรักษาสิทธิ์ของผู้ป่วย หรือเพื่อไม่ ให้กระทบความรู้สึกผู้ปกครองของหมูป่าฯ ส่วนการทำหน้าที่ที่ควรพัฒนาของสื่อ ซึ่งเป็นส่วนน้อยเมื่อเทียบกับสื่อทั้งหมด ได้แก่ การทำหน้าที่กับแหล่งข่าวอย่าง ไม่เหมาะสม การไม่ปฏิบัติตามกฎกติกาการทำงานสนาม การรายงานข่าวที่เน้น ความเร็วมากกว่าความถูกต้องแม่นยำ และการนำเสนอเนื้อหาที่เร้าอารมณ์
                สำหรับการทำหน้าที่ที่เป็นข้อถกเถียงของสื่อสถาบัน ซึ่งกลุ่มตัวอย่าง มีความเห็นไม่ตรงกัน ได้แก่ สื่อควรเปิดเผยเอกลักษณ์ (identification) ของ หมูป่าฯ หรือไม่ อย่างไร การที่เจ้าหน้าที่รัฐจัดโซนนิงให้สื่อ และเสรีภาพของ สื่อในการทำหน้าที่ ควรจะจัดการให้สมดุลได้อย่างไร สื่อสามารถมีอารมณ์ร่วม ในการรายงานข่าวได้หรือไม่ อย่างไร และสถานีโทรทัศน์ควรล้มผังรายการเพื่อ ถ่ายทอดสดเหตุการณ์วิกฤติหรือไม่ อย่างไร
               ข้อเสนอแนะคือ (1) การส่งเสริมให้ผู้สื่อข่าวภาคสนามใช้ระบบ “เพื่อน เตือนเพื่อน” เพื่อตักเตือนกันในเรื่องกติกาการทำงาน (2) องค์กรสื่อ ควรใช้กลไก กำกับและตรวจสอบจริยธรรมของผู้สื่อข่าวในเชิงรุก และควรพัฒนาวัฒนธรรม องค์กรในการให้ความสำคัญการนำเสนอข่าวที่ถูกต้องมากกว่าความรวดเร็ว (3) สมาคมวิชาชีพสื่อควรพัฒนาบทบาทให้เป็นที่ยอมรับของสมาชิกให้มากขึ้น (4) หน่วยงานรัฐควรสรุปบทเรียนการกำกับดูแลสื่อในสถานการณ์วิกฤติ และพึง ระมัดระวังการกำหนดกติกาให้ไม่ละเมิดเสรีภาพสื่อจนเกินจำเป็น และ (5) ผู้บริโภค/ ภาคประชาสังคม ควรพัฒนากระบวนการติดตาม ตรวจสอบ และการแสดง ความเห็นต่อสื่อ ให้มีความเที่ยงตรง แม่นยำ และไม่สร้างความเกลียดชังต่อกัน เพื่อทำให้สื่อให้คุณค่ากับเสียงของประชาชนให้มากขึ้น