การรายงานข่าวการประท้วง: บทบาทของสื่อมวลชนไทยในการชุมนุมและความรุนแรงทางการเมือง

บทคัดย่อ

        บทความนี้นำเสนอผลการวิจัยส่วนหนึ่งจากโครงการวิจัยเรื่อง การรายงานข่าวการประท้วง: บทบาทของสื่อมวลชนไทยในการชุมนุมและความรุนแรงทางการเมือง โดยบทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาการดำเนินงานในการรายงานข่าวการชุมนุมทางการเมืองของสื่อมวลชน (2) ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการรายงานข่าวการชุมนุมทางการเมืองของสื่อมวลชน และ (3) ศึกษาแนวทางการรายงานข่าวการชุมนุมทางการเมืองของสื่อมวลชนที่สร้างความชอบธรรมให้กับการใช้ความรุนแรงและแนวทางที่ขจัดเงื่อนไขที่นำไปสู่การใช้ความรุนแรง ผู้วิจัยใช้แนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับบทบาทของสื่อมวลชนในการรายงานการประท้วง วารสารศาสตร์สันติภาพ และสังคมวิทยาของวารสารศาสตร์ เป็นกรอบการวิเคราะห์ และใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ได้แก่ การวิจัยเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม เพื่อศึกษาการทำงานของสื่อมวลชนในการชุมนุมทางการเมืองครั้งใหญ่ 5 ครั้งในไทย ตั้งแต่ปี 2535 ถึง 2564

        ผลการศึกษาพบว่า สื่อมวลชนมักวางแผนการรายงานข่าวการชุมนุมเนื่องจากเป็นเหตุการณ์สำคัญทางการเมืองที่มีประชาชนเข้าร่วมจำนวนมาก โดยจะประเมินสถานการณ์และเตรียมการเพื่อรักษาสวัสดิภาพของคนทำงานภาคสนาม และมีแนวปฏิบัติในการรายงานข่าวโดยเฉพาะ ส่วนปัจจัยที่มีผลต่อการรายงานข่าวมีทั้งปัจจัยภายในองค์กรสื่อและปัจจัยภายนอกองค์กรสื่อ ทั้งนี้ แนวทางการรายงานข่าวการชุมนุมที่สร้างความชอบธรรมต่อการใช้ความรุนแรง คือ การอธิบายว่าการชุมนุมเป็นเหตุการณ์ที่สำคัญ แต่เป็นเหตุการณ์ที่ไม่ปกติ และมักส่งผลกระทบต่อความเป็นระเบียบเรียบร้อยในสังคม โดยเน้นเกาะติดสถานการณ์การชุมนุม การแข่งขันรัฐบาลกับผู้ชุมนุม โดยเฉพาะผู้จัดกิจกรรมหลักหรือแกนนำการชุมนุม รวมถึงเน้นนำเสนอความรุนแรงเชิงกายภาพ ปัจจัยหนึ่งที่ทำให้สื่อมวลชนเลือกใช้แนวทางนี้คือ กิจวัตรในการผลิตข่าวที่เน้นการรายงานเหตุการณ์มากกว่าการรายงานเชิงลึก และการที่สื่อมวลชนถูกแทรกแซงและได้รับผลกระทบจากความรุนแรงจนกองบรรณาธิการขาดความเป็นอิสระ ส่วนแนวทางการรายงานข่าวที่ลดเงื่อนไขการใช้ความรุนแรงคือ การอธิบายว่าการชุมนุมเป็นสิทธิการสื่อสารและการมีส่วนร่วมทางการเมือง โดยพยายามรายงานข้อเท็จจริงจากผู้เกี่ยวข้องหลายฝ่าย เน้นการรายงานเชิงลึกที่อธิบายปมความขัดแย้ง ฐานคิดของข้อเรียกร้องจากผู้ชุมนุม เหตุแห่งการใช้ความรุนแรงทั้งโดยรัฐและผู้ชุมนุม และผลกระทบจากความรุนแรงต่อฝ่ายต่างๆ รวมถึงเฝ้าระวัง บันทึก และตรวจสอบการใช้ความรุนแรง ปัจจัยสำคัญที่จะทำให้สื่อมวลชนดำเนินแนวทางเช่นนี้ได้คือ ความเป็นอิสระและความปลอดภัยในการทำงาน ผลการศึกษายังพบว่า การรับประกันเสรีภาพสื่อและสิทธิการสื่อสารของประชาชนจะส่งเสริมให้สื่อมวลชนลดการให้ความชอบธรรมและเงื่อนไขในการใช้ความรุนแรงได้