การวางแผนผังของวัดฝ่ายอรัญวาสีในสังคมไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประวัติ และพัฒนาการของวัดในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท 2) ศึกษาการวางแผนผังของวัดฝ่ายอรัญวาสีในสังคมไทย และ 3) วิเคราะห์แนวทางการวางแผนผังของวัดฝ่ายอรัญวาสีในสังคมไทย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยวิธีการวิเคราะห์เชิงพรรณนา เกี่ยวกับวัดที่ปรากฏในคัมภีร์พระไตรปิฎก คัมภีร์อรรถกถา คัมภีร์วิสุทธมรรค รวมถึงงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง เพื่อนำเสนอแนวทางการวางแผนผังของวัดฝ่ายอรัญวาสีในสังคมไทย ผลการวิจัย พบว่า 1) จากที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตอารามแล้วพระเจ้าพิมพิสารจึงถวายสวนป่าไผ่ คือวัดเวฬุวัน ต่อมามีผู้ศรัทธาสร้างวิหารถวายภายในวัดเวฬุวัน พัฒนาการของวัดก็ยิ่งมีมากขึ้นโดยที่อนาถบิณฑิกเศรษฐีสร้างเสนาสนะมากมายถวายในวัดเชตวัน และรวมถึงปราสาทขนาดใหญ่ในวัดบุพพาราม ของนางวิสาขามหาอุบาสิกาอีกด้วย 2) วัดฝ่ายอรัญวาสี ทั้งฝ่ายมหานิกาย และฝ่ายธรรมยุต นิยมตั้งอยู่ในบริเวณที่เป็นป่าเขา ไม่มีแผนผังตายตัวในการสร้างวัด แต่นิยมการอยู่อย่างกลมกลืนกับธรรมชาติ เสนาสนะส่วนใหญ่มีเพียงศาลาอเนกประสงค์ ซึ่งใช้เป็นโบสถ์ เป็นศาลา ในที่เดียวกัน มีกุฏิกรรมฐาน มีห้องน้ำ เป็นต้น 3) แนวทางการวางแผนผังของวัดฝ่ายอรัญวาสี ควรเว้นจากอสัปปายะ แต่ควรใช้แนวทางของสัปปายะ 7 ซึ่งหมายถึงการสร้างวัดในลักษณะที่เอื้อสภาวะที่เกื้อหนุน สถานที่หรือบุคคลซึ่งเป็นที่สบายเหมาะกันเกื้อกูลกันโดยเฉพาะที่จะช่วยเกื้อหนุนการปฏิบัติธรรมบําเพ็ญภาวนา