ความสัมพันธ์ของศิลปกรรมวัดราษฎร์กับชุมชนในเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาศิลปกรรมวัดราษฎร์ที่ได้รับอิทธิพลจากคติความเชื่อของชุมชนในเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร โดยศึกษาใน 2 ด้าน คือ ด้านองค์ประกอบของศิลปกรรมภายในวัด รวมไปถึงประวัติความเป็นมาของวัด และในด้านของชุมชน ศึกษาวัฒนธรรม คติ ความเชื่อของชุมชน ที่มีความสัมพันธ์กับรูปแบบศิลปกรรมกับภายในวัด โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยรวบรวมข้อมูลภาคเอกสาร ประกอบไปด้วยเอกสารทางประวัติศาสตร์ หนังสือ และผลงานวิชาการ ร่วมกับสำรวจข้อมูลภาคสนามในพื้นที่จริง จากนั้นเชื่อมโยงข้อมูลเพื่อวิเคราะห์คติ ความเชื่อของชุมชนที่มีความสัมพันธ์กับรูปแบบของศิลปกรรมในวัดราษฎร์ โดยมีกลุ่มเป้าหมายเป็นวัดราษฎร์ ในเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย จำนวน 4 วัด ได้แก่ วัดพระพิเรนทร์ วัดสิตาราม วัดคณิกาผล และวัดสุนทรธรรมทาน ทั้งหมดเป็นวัดสังกัดคณะสงฆ์มหานิกายที่มีประวัติค่อนข้างยาวนาน และเป็นศูนย์กลางของชาวบ้านโดยรอบมาโดยตลอด พบว่าศิลปกรรมส่วนใหญ่ภายในวัดนั้นได้รับการปรับปรุงมาอย่างต่อเนื่อง แต่ยังปรากฏศิลปกรรมที่สะท้อนคติ ความเชื่อ ของชุมชนรอบวัดที่นอกเหนือไปจากพุทธมหานิกายออกมา แบ่งเป็นศิลปกรรมที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อตอบสนองศรัทธาทางศาสนา อาทิ ศาสนาพุทธนิกายมหายาน ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และศิลปกรรมอื่น ๆ ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นสัญลักษณ์หรือระลึกถึงบุคคลสำคัญของวัด ที่เวลาต่อมาได้กลายมาเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำวัดไป ซึ่งศิลปกรรมจากความเชื่อของชุมชนเหล่านี้ทำให้วัดราษฎร์นั้นมีความน่าสนใจและแตกต่างไปจากวัดหลวง เพราะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ เหล่านี้สามารถเพิ่มขึ้นมาได้ตามศรัทธาของชาวบ้าน และได้กลายมาเป็นอีกหนึ่งเครื่องมือที่ดึงดูดให้คนเข้าวัดมากขึ้น