“ตุลาการภิวัฒน์” ในฐานะปรากฎการณ์สากลนิยม : กับข้อถกเถียงทางทฤษฎีว่าด้วยการเคลื่อนตัวเข้าสู่พรมแดนการใช้อำนาจเชิงรุกในทางการเมือง

Main Article Content

จาตุรงค์ สุทาวัน
วีระ หวังสัจจะโชค

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มุ่งวิเคราะห์ข้อถกเถียงว่าด้วยแนวคิด “ตุลาการภิวัฒน์” กับการขยายอำนาจของฝ่ายตุลาการเข้าสู่พรมแดนทางการเมืองในบริบทสากล ทั้งนี้แนวคิดดังกล่าวเริ่มมีบทบาทเชิงรุกมากขึ้นจากการเข้าไปมีอำนาจตรวจสอบ ทบทวนข้อพิพาททางรัฐธรรมนูญที่เรียกว่า “Judicial Review” และก่อเกิดคำวินิจฉัยในทางก้าวหน้าที่เป็นการจำกัดอำนาจรัฐ ขยายสิทธิของประชาชน ซึ่งถูกนำไปใช้อย่างแพร่หลาย โดยในยุโรปนิยมเรียกกระบวนการนี้ว่า “Judicialization Of Politics” และในอเมริกาเรียกว่า “Judicial Activist” หากแต่ปรากฎการณ์ดังกล่าวมีการนิยามในความหมายที่ซับซ้อนมากขึ้น ด้วยการนำไปใช้ในบริบทการเมืองอันหลากหลาย ดังจะเห็นว่าในบริบทประเทศประชาธิปไตยใหม่ การใช้อำนาจเชิงรุกของฝ่ายตุลาการกลับถูกตั้งคำถามว่าเป็นการตีความกฎหมายในเชิงลบ เช่น คำพิพากษายอมรับการรัฐประหาร การยุบพรรคการเมือง หรือการถูกวิพากษ์ว่า ตุลาการภิวัฒน์ในหลายกรณีได้กลายเป็นหนึ่งในเครื่องมือของฝ่ายผู้ครองอำนาจทางการเมือง ด้วยเหตุนี้ตุลาการภิวัฒน์ควรต้องถูกทำความเข้าใจด้านจุดมุ่งหมายอย่างสำคัญว่า กรณีใดเป็นไปในเชิงบวกอันต้องสอดคล้องกับการใช้อำนาจในเชิงตรวจสอบ ถ่วงดุลหลักการความเป็นประชาธิปไตย หรือในเชิงลบที่เป็นการสร้างความร่วมมือกับกลุ่มพลังอื่น ๆ เพื่อแทรกแซงการเมืองโดยคำพิพากษา จนส่งผลต่อวิกฤตศรัทธาในทางตุลาการในหลายประเทศ

Article Details

How to Cite
สุทาวัน จ., & หวังสัจจะโชค ว. . (2025). “ตุลาการภิวัฒน์” ในฐานะปรากฎการณ์สากลนิยม : กับข้อถกเถียงทางทฤษฎีว่าด้วยการเคลื่อนตัวเข้าสู่พรมแดนการใช้อำนาจเชิงรุกในทางการเมือง. วารสารวิจยวิชาการ, 8(1), 381–396. สืบค้น จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jra/article/view/273057
บท
บทความวิชาการ

References

จรัญ โฆษณานันท์. (2563). นิติปรัชญา: หลักนิติธรรม สภาวะยกเว้น และปฐมบทแห่งคำพิพากษาแนวรัฐประหารนิยม-ตุลาการภิวัฒน์. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

จาตุรงค์ สุทาวัน. (2566). เมื่อรัฐพึ่งศาล ตุลาการจึงแปรเปลี่ยน:การจัดวางแนวคิด “ตุลาการภิวัฒน์แบบไทย” ผ่านบทสะท้อนทางการเมืองจากภาพยนตร์ The trial of the Chicago 7. CMU Journal of Law and Social Sciences, 16(2), 103-129.

ปิยบุตร แสงกนกกุล. (2560). กฎหมายรัฐธรรมนูญ : การก่อตั้งรัฐธรรมนูญและการแก้ไขรัฐธรรมนูญ. ปทุมธานี : โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ภูริ ฟูวงศ์เจริญ. (2558). ฤๅหาใช่เพียงร่างทรง: แนวทางเชิงวิพากษ์ ในการศึกษาสถาบันตุลาการ. วารสาร สังคมศาสตร์คณะรัฐศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 45(2), 27-48.

ภูริ ฟูวงศ์เจริญ. (2558). สถาบันปรปักษ์เสียงข้างมาก: การออกแบบระบบการเมืองเพื่อเสถียรภาพของประชาธิปไตยในระยะเปลี่ยนผ่าน. วารสารสถาบันพระปกเกล้า, 13(1), 48-71.

วรเจตน์ ภาคีรัตน์. (2555) จุดไฟในสายลม: รัฐธรรมนูญ รัฐประหาร นายกฯพระราชทาน และตุลาการภิวัตน์. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์โอเพ่น.

วิเชียร ตันคีรีคงคล. (2548). วิวัฒนาการของ Judicial Review. วารสารการเมือง การบริหาร และกฎหมาย, 3(3), 51-85.

สมชาย ปรีชาศิลปกุล. (2560) เมื่อตุลาการเป็นใหญ่ในแผ่นดิน: รวมบทความว่าด้วยตุลาการภิวัตน์ ตุลาการพันลึก และตุลาการธิปไตย. กรุงเทพฯ : บุ๊คสเคป.

Ackerman, B. (1991). We the people: Foundations. Cambridge, MA : Harvard University Press.

Alberts, S., Warshaw, C. & Weingast, B. R. (2012). Democratization and countermajoritarian institutions. In T. Ginsburg (Ed.). Comparative constitutional design. Cambridge : Cambridge University Press.

Casper, G. & Taylor, M. (1996). Negotiating democracy: Transitions from authoritarian rule. Pittsburgh : University of Pittsburgh Press.

Ginsburg, T & Moustafa, T. (2008). Introduction: The Politics of Courts in Authoritarian Regimes. New York : Cambridge University Press.

Ginsburg, T. (2003). Judicial review in new democracies: Constitutional courts in Asian cases. Cambridge : Cambridge University Press.

Helmke, G. (2002). The logic of strategic defection: Court-executive relations in Argentina under dictatorship and democracy. American Political Science Review, 96(2), 291-303.

Hirschl, R. (2004). Towards juristocracy: The origins and consequences of the new constitutionalism. Cambridge, MA : Harvard University Press.

Hirschl, R. (2006). The new constitutionalism and the judicialization of pure politics worldwide. Fordham Law Review, 75(2), 721-54.

Hirschl, R. (2008). The judicialization of mega-politics and the rise of political courts. Annual Review of Political Science, 11, 93-118.

Kelsen, H. (1991). General Theory of Norms. Oxford : Clarendon Press.

Lijphart, A. (1977). Democracy in plural societies: A comparative exploration. New Haven : Yale University Press.

O’Donnell, G. & Schmitter, C. P. (1986). Transitions from authoritarian rule. London : Johns Hopkins University Press.

Riedl, R. (2014). Authoritarian origins of democratic party systems in Africa. New York : Cambridge University Press.

Shapiro, M. (2002). Political jurisprudence. Oxford : Oxford University Press.

Sweet, S. A. (1999). Judicialization and the construction of governance. Faculty Scholarship Series, Yale Law School. In Yale Law School Legal Scholarship Repository. Retrieved from http://digitalcommons.law.yale.edu/ fss_papers/75

Zamboni, M. (2013). “Markers” vs. “makers:” Are constitutional courts legal or political actors?. In University of Groningen. Retrieved from http://irs.ub.rug.nl/ppn/371308038