ความรักในร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี: การวิเคราะห์เชิงพรหมวิหาร
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งศึกษาความรักในร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก กัณฑ์มัทรี ในมิติพรหมวิหาร 4 การศึกษานี้ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหาของตัวบทวรรณคดีสำนวนกรมศิลปากร พ.ศ. 2514 ระบุเหตุการณ์และถ้อยคำของพระเวสสันดรและพระนางมัทรีเพื่อแสดงกระบวนการเปลี่ยนความรักส่วนตน (โลกีย์) ให้กลายเป็นความรักเชิงธรรมะ (โลกุตตระ) ผลการศึกษาพบว่า 1) เมตตา พระเวสสันดรทรงแสดงเมตตาเชิงโลกุตตระต่อสรรพสัตว์ด้วยการสละบุตรและทรัพย์สิน เพื่อบำเพ็ญโพธิสัตวบารมี ขณะเดียวกันทรงแสดงเมตตาในฐานะพระสวามีต่อพระนางมัทรีด้วยการใช้ถ้อยคำกระตุ้นให้คลายทุกข์ 2) กรุณา พระนางมัทรีแสดงความกรุณาในฐานะแม่ ซึ่งทุกข์จากการพลัดพรากลูก แต่เมื่อได้รับคำชี้แจง พระนางสามารถเปลี่ยนความทุกข์เป็นความเข้าใจและสนับสนุนการบำเพ็ญบารมีของพระเวสสันดร 3) มุทิตา พระนางมัทรีสามารถอนุโมทนาทานของพระเวสสันดร ก้าวข้ามความโศกส่วนตน ไปสู่ความยินดีในคุณธรรมและความดีสูงสุด และ 4) อุเบกขา ทั้งสองสามารถวางใจเป็นกลาง รับรู้ความไม่เที่ยงของชีวิตและสิ่งที่รัก เพื่อเสริมสร้างความสงบภายในและการบำเพ็ญบารมี อนึ่งพรหมวิหาร 4 ทำหน้าที่เป็นเครื่องมือทางจิตวิญญาณที่ช่วยเปลี่ยนความรักและความทุกข์จากโลกีย์ไปสู่โลกุตตระ สะท้อนให้เห็นกระบวนการภายในของพระเวสสันดรและพระนางมัทรีในการบำเพ็ญทานบารมีสูงสุด
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
การคัดลอก ตีพิมพ์ซ้ำ การเผยแพร่ซ้ำบทความใด ๆ ก็ตามที่ปรากฎอยู่ในวารสารมนุษยศาสตร์ปริทรรศน์ ถือเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นเจ้าของของบทความดังกล่าวที่ปรากฎอยู่ในวารสารมนุษยศาสตร์ปริทรรศน์ กรุณาติดต่อ MPJHthaijo@gmail.com เพื่อขออนุญาตคัดลอก ตีพิมพ์ซ้ำ เผยแพร่ซ้ำบทความใด ๆ ก็ตามที่ปรากฎอยู่ในวารสารมนุษยศาสตร์ปริทรรศน์ ลงในสื่อสิ่งพิมพ์ต่าง ๆ หรือสื่อออนไลน์
เอกสารอ้างอิง
กรมการศาสนา. (2525). พระไตรปิฎกไทย (ฉบับหลวง) เล่มที่ 25 (พิมพ์ครั้งที่ 4). กรมการศาสนา.
กรมศิลปากร. (2514). มหาเวสสันดรชาดก สำนวนเทศนา 13 กัณฑ์ (พิมพ์ครั้งที่ 7). กรมศิลปากร.
จิรกิติยา บุญครองทรัพย์. (2568). ความรักกับพรหมวิหาร 4 : จิตวิทยาแห่งความสัมพันธ์ที่ยั่งยืน. วารสารมหาจุฬาวิชาการ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย 12(2): 1–16. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/JMA/article/view/278175
เจริญ ไชยชนะ. (2502). มหาเวสสันดรชาดก ฉบับ 5 กัณฑ์. สำนักพิมพ์ไชยวัฒน์.
พระครูวิจิตรธรรมาท, จรัส ลีกา, พระมหาใจสิงห์ สิริธมฺโม, พระนรินทร์ สีลเตโช, และ พระอ่อน มหิทฺธิโก. (2563). การวิเคราะห์ความรักในมัทรีกัณฑ์. วารสารวิชาการธรรมทรรศน์ 20(4): 173–184. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/dhammathas/article/view/166965
พระวินัย วิสุทฺธสาโร (เกษมสุข). (2561). การวิเคราะห์คุณค่าของหลักธรรมที่ปรากฏในมหาเวสสันดรชาดก. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย). e-Thesis Central Library Mahachulalongkornrajavidyalaya University. https://ethesis.mcu.ac.th/thesis/107
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). (2564ก). พจนานุกรมพุทธศาสน์ฉบับประมวลศัพท์ (พิมพ์ครั้งที่ 35). โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). (2564ข). พจนานุกรมพุทธศาสน์ฉบับประมวลธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 43). โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
อาทิตย์ อินทรภักดี, พระใบฎีกาสมศักดิ์ ฐิตคุโณ, พระปลัดฤทธิพร จารุวณฺโณ, พระสมุห์ชนินสิทธิ์ สุทฺธิจิตฺโต, และ ธเนศ นกเพ็ชร. (2565). ความรักในพระพุทธศาสนาเถรวาท. วารสาร มจร พุทธศาสตร์ปริทรรศน์ 6(2): 64–77. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jmb/article/view/258272
