ข้าวอินทรีย์วิถีพุทธ: อัตลักษณ์ ความเชื่อและการปลูกข้าวอินทรีย์ ของกลุ่มฮักน้ำจาง อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาความเชื่อและอัตลักษณ์การปลูกข้าวอินทรีย์ในวัฒนธรรม 2) เพื่อศึกษากระบวนการปลูกข้าวอินทรีย์วิถีพุทธของกลุ่มฮักน้ำจาง อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง 3) เพื่อนำเสนอแนวทางการส่งเสริมอัตลักษณ์ ความเชื่อ และการปลูกข้าวอินทรีย์วิถีพุทธของกลุ่มฮักน้ำจาง อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้เครื่องมือ ได้แก่ การศึกษาข้อมูลเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และการศึกษาวิถีการปฏิบัติการในพื้นที่ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 19 คน เพื่อวิเคราะห์และนำเสนอแนวทางส่งเสริมอัตลักษณ์ ความเชื่อการปลูกข้าวอินทรีย์ให้กับกลุ่มเกษตรกร

          ผลการวิจัยพบว่า

          1) การปลูกข้าวอินทรีย์ของกลุ่มฮักน้ำจาง มีการใส่ความเชื่อในทุกกระบวนการทำนาข้าว เช่น การแฮกนา การใส่ตะแหลว ขับไล่สิ่งไม่ดี รวมไปถึงมีการแฮกทุกขั้นตอนตั้งแต่ เริ่มเตรียมน้ำ ไถ จนถึงการนำข้าวขึ้นยุ้ง มีพิธีกรรม ใส่ใบไม้มงคลตามความเชื่อ

          2) กระบวนการผลิตหรือปลูกข้าว ใช้วิถีเกษตรอินทรีย์ วิถีเดิม ใส่ปุ๋ยคอก และ ใช้พันธุ์ข้าวที่เก็บเมล็ดพันธุ์เอง ทำนาดำใช้แรงงานคน มีการลงแขก ไม่ใช้เคมีในกระบวนการต่าง ๆ เป็นเกษตรอินทรีย์เกษตรกรรมทางธรรมชาติ

          3) แนวทางการส่งเสริม นำเสนออัตลักษณ์ในด้านความเชื่อตามประเพณีและพิธีกรรมส่งผลให้เกิดคุณค่าทางวัฒนธรรมประเพณีที่เกี่ยวข้องกับการปลูกข้าวที่มีต่อแม่โพสพและแม่ธรณี คือ พิธีกรรมตั้งแต่การเริ่มต้นในกระบวนการปลูกข้าวอินทรีย์จนถึงการเก็บเกี่ยวการดูแลรักษา เป็นการแสดงความกตัญญูต่อสิ่งรอบตัวรวมถึงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษ รวมถึงความเชื่อในด้านการสร้างศรัทธาให้เกิดพลังการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนาตามแนววิถีชีวิตที่ใช้สืบทอดวัฒนธรรมให้เกิดประโยชน์