การพัฒนารูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักวิถีพุทธสำหรับโรงเรียนวิถีพุทธในจังหวัดเชียงใหม่
คำสำคัญ:
การพัฒนารูปแบบ;, การบริหารสถานศึกษา;, หลักวิถีพุทธ;, โรงเรียนวิถีพุทธบทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพปัจจุบันและสภาพที่คาดหวังของการจัดการศึกษา ตามหลักวิถีพุทธในโรงเรียนวิถีพุทธจังหวัดเชียงใหม่ 2) ศึกษาความต้องการจำเป็นของโรงเรียนวิถีพุทธในจังหวัดเชียงใหม่ 3) พัฒนารูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักวิถีพุทธสำหรับโรงเรียนวิถีพุทธ และ 4) ประเมินความเหมาะสมและความเป็นไปได้ของรูปแบบ การวิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสาน โดยเก็บข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ประชากรประกอบด้วยผู้บริหาร ครู และผู้เกี่ยวข้อง จำนวน 2,745 คน เลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง จำนวน 1,160 คน เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบสำรวจ แบบสัมภาษณ์ และแบบประเมิน การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติพื้นฐาน ได้แก่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ดัชนีความต้องการจำเป็น และการวิเคราะห์เนื้อหา
ผลการวิจัยพบว่า
1. สภาพปัจจุบันและสภาพที่คาดหวัง โดยรวมอยู่ในระดับมาก ( = 4.34, S.D. = 0.82) ด้านกิจกรรมวันพระ มีคะแนนสูงที่สุด (
= 4.54, S.D. = 0.47) ส่วนด้านการมีส่วนร่วมของชุมชนอยู่ในระดับต่ำที่สุด (
= 4.21, S.D. = 0.71)
2. ความต้องการจำเป็นโดยรวมมีค่าดัชนีความต้องการจำเป็นเท่ากับ 0.101 โดยความต้องการสูงที่สุดคือด้านกายภาพ ขณะที่ด้านพฤติกรรมของผู้บริหาร ครู และนักเรียนมีค่าความต้องการต่ำที่สุด
3. รูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักวิถีพุทธที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 5 ด้านได้แก่ ด้านกายภาพ ด้านการเรียนการสอน ด้านพฤติกรรมผู้บริหารและครู ด้านกิจกรรมวันพระ และด้านการส่งเสริมวิถีพุทธ พร้อมกลยุทธ์ 3 ด้าน คือ การบริหารจัดการตามหลักพุทธ การจัดการตามไตรสิกขา และการมีส่วนร่วมของชุมชน
4. ผลการประเมินความเหมาะสมและความเป็นไปได้ของรูปแบบโดยรวมอยู่ในระดับมาก โดยด้านกายภาพและด้านการเรียนการสอนเป็นด้านที่มีความเป็นไปได้สูงที่สุด
เอกสารอ้างอิง
กรมวิชาการ. (2564). แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 12 พ.ศ. 2560-2564. กรุงเทพฯ: สยามสปอร์ต.
กระทรวงศึกษาธิการ. (2546). แนวทางการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ. กรุงเทพฯ: องค์การรับส่งสินค้าและพัสดุภัณฑ์ (ร.ส.พ.).
ยุกตนันท์ หวานฉ่ำ. (2555). การบริหารสถานศึกษากับประสิทธิผลของโรงเรียนในอำเภอคลองหลวง สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาปทุมธานี เขต 1. (วิทยานิพนธ์ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต). ปทุมธานี: มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี).
รัตนชัย เอี่ยมพิทักษ์พร. (2565). รูปแบบการบริหารงานโรงเรียนประถมศึกษาตามแนวคิดโรงเรียนวิถีพุทธพระราชทาน. (ดุษฎีนิพนธ์ศึกษาศาสตรดุษฎีบัณฑิต). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
วัชรพล มะลิซ้อน. (2560). การปลูกฝังคุณธรรมในโรงเรียนวิถีพุทธโรงเรียนบ้านชุมแสง ตำบลชุมแสง อำเภอสตึก จังหวัดบุรีรัมย์. (วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต). พระนครศรีอยุธยา: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 1. (2564). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. เชียงใหม่: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 2. (2564). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. เชียงใหม่: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 3. (2564). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. เชียงใหม่: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 4. (2564). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. เชียงใหม่: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 5. (2564). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. เชียงใหม่: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเชียงใหม่ เขต 6. (2564). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. เชียงใหม่: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดเชียงใหม่.
สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเชียงใหม่. (2565). รายงานผลการดำเนินงานโรงเรียนวิถีพุทธ ประจำปี 2563. สงขลา: สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดสงขลา.
Creswell, J. W. (2013). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. (4th ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
