สุนทรียภาพของกลิ่นไทย: กรณีศึกษา เครื่องหอมไทย

บทคัดย่อ

ปัจจุบันนี้ ธุรกิจการออกแบบในประเทศไทยต่างมุ่งวิจัยหาความต้องการที่แท้จริงของลูกค้าโดยผ่านนวัตกรรมการออกแบบที่เน้นความต้องการของมนุษย์เป็นศูนย์กลาง (Human Centered Design) แนวความคิดนี้ได้รับการต่อยอดและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง หัวใจสำคัญคือ การเข้าถึงความรู้สึกและความต้องการของลูกค้าได้เป็นอย่างดีและมีความแยบยล การออกแบบลักษณะนี้มุ่งเน้นให้งานออกแบบตอบสนองทางอารมณ์ให้กับลูกค้าโดยผ่านกระบวนการออกแบบหรือที่เราเรียกว่า Emotional Design ซึ่งหนึ่งในวิธีคิดนี้ได้เชื่อมกับการออกแบบประสาทสัมผัส (Sensory Design) ที่กล่าวถึงการใช้ผัสสะทั้งห้า โดยเฉพาะผัสสะเกี่ยวกับกลิ่น (Scent) ที่กำลังเป็นที่นิยมอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ผู้วิจัยในฐานะเป็นนักวิจัยด้านการออกแบบกลิ่น ได้มีโอกาสทำการค้นคว้าและสังเกตการณ์งานออกแบบที่เกี่ยวข้องกับกลิ่นในประเทศไทย ค้นพบว่าการออกแบบกลิ่นของไทยมีความหลากหลาย หากแต่กลิ่นแบบไทยไม่มีแม่แบบที่ตายตัว ต้นแบบของกลิ่นมักมาจากต่างประเทศหรือใช้การสังเคราะห์กลิ่นตามลักษณะดอกไม้ในประเทศ กลิ่นที่นำมาใช้จึงมักเพื่อแสวงหาความหอมของกลิ่นที่คล้ายกับกลิ่นดั้งเดิมหากปราศจากความเข้าใจถึงคุณค่าทางศิลปะการสร้างสรรค์กลิ่นดั้งเดิม จึงทำให้ลักษณะของกลิ่นที่ใช้มีลักษณะคล้ายคลึงกันและไม่มีอัตลักษณ์ สำหรับในแง่มุมของศิลปะ ต้องยอมรับว่ากลิ่นนั้นไม่สามารถวัดค่าด้วยมาตรฐานทางศิลปะโดยง่าย ทำให้การวิจัยด้านข้อมูลของกลิ่นนั้นยังขาดแก่นแท้ของความเข้าใจในสุนทรียภาพของกลิ่นโดยเฉพาะที่เกี่ยวกับกลิ่นในวัฒนธรรมไทย ผู้วิจัยจึงทำการวิเคราะห์ สังเคราะห์ จากเอกสารและสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อค้นหาสุนทรียภาพของกลิ่นไทยโดยใช้กรณีศึกษาเรื่องเครื่องหอมไทยผ่านมุมมองทางมานุษยวิทยา ซึ่งได้ผลลัพธ์ว่าสุนทรียภาพของเครื่องหอมไทยจะเกิดขึ้นได้ต้องมีการโยงเข้าสู่ประสบการณ์ทางวัฒนธรรมจึงจะเกิดประสบการณ์สุนทรียะ โดยผู้วิจัยคาดหวังว่า บทความนี้จะกระตุ้นการศึกษาด้านสุนทรียภาพทางกลิ่นและเกิดความตระหนักจนสามารถนำแนวคิดนี้ไปพัฒนาสร้างแม่แบบของกลิ่นไทยได้ในอนาคต