สยามกับการยึดทรัพย์สินและกิจการของชนศัตรูในสงครามโลกครั้งที่ 1
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความเรื่อง สยามกับการยึดทรัพย์สินและกิจการของชนศัตรูในสงครามโลกครั้งที่ 1 (ค.ศ. 1914-1918) เสนอว่า การยึดทรัพย์สินและกิจการของชนศัตรูในสงครามโลกครั้งที่ 1 เป็นพัฒนาการสำคัญของการทำสงครามสมัยใหม่ เพราะมีการริเริ่มใช้มาตรการทางเศรษฐกิจที่ทำให้ศัตรูอ่อนกำลังลงทั้งในระหว่างสงครามและหลังสงครามสิ้นสุดลง ผ่านการชำระบัญชีทรัพย์สินและกิจการของชนศัตรูทั้งที่เป็นของรัฐบาลและเอกชน (Liquidation of Enemy Property) แม้ว่าแนวทางดังกล่าวเป็นสิ่งที่ละเมิดหลักการทำสงครามก่อนหน้านั้น โดยเฉพาะอนุสัญญากรุงเฮก ฉบับที่ 4 อนุสัญญาว่าด้วยการเคารพกฎและธรรมเนียมของสงครามทางบก ค.ศ. 1907 แต่ทุกประเทศที่เข้าร่วมสงครามต่างก็ใช้มาตรการนี้ รวมทั้งสยาม ในกรณีของสยามนั้น เลือกใช้แนวทางการยึดทรัพย์สินและกิจการของชนศัตรูตามแนวทางของสหราชอาณาจักร โดยเฉพาะแนวทางที่ปฏิบัติใช้ในประเทศอาณานิคมอย่างสิงคโปร์ เนื่องจากชนชั้นนำของสยามบางส่วนเห็นว่าบริบททางสังคมของสยามใกล้เคียงกับสิงคโปร์ อย่างไรก็ตาม แนวทางปฏิบัติในการยึดทรัพย์สินของสยามมีลักษณะยืดหยุ่น ผ่อนปรน โดยประยุกต์แนวทางของสหราชอาณาจักรเข้ากับแนวคิดของสยาม และไม่ได้มีเป้าหมายเน้นที่การตัดกำลังทางเศรษฐกิจของชนศัตรูหลังสงครามสิ้นสุดลงเป็นหลัก ดังนั้นสิ่งที่สยามได้รับจากการยึดทรัพย์สินและกิจการของชนศัตรูในสงครามโลกครั้งที่ 1 จึงเป็นเรื่องของการมีโอกาสได้อนุวัติกฎหมายระหว่างประเทศภายใต้การชี้นำของสหราชอาณาจักร อีกทั้งการอยู่ฝ่ายชนะสงคราม สยามจึงได้ประโยชน์จากหลักการคืนทรัพย์ที่ทำให้ฝ่ายชนะสงครามได้เปรียบในการชำระบัญชี ทำให้สยามสามารถประกอบธุรกิจการเดินเรือได้โดยมิต้องมีเงินลงทุนเริ่มแรก สามารถลดความเสียหายจากการถูกรัฐบาลเยอรมันยึดทรัพย์สินของสยามในเยอรมนี ในขณะเดียวกันสยามก็ได้พื้นที่แสดงบทบาทความมีอารยะทัดเทียมชาติตะวันตกโดยเฉพาะในเรื่องการจัดการเชลยและทรัพย์สินของเชลยซึ่งเป็นสิ่งที่ประเทศเล็กอย่างสยามให้ความสำคัญอย่างยิ่งในยุคจักรวรรดินิยม
Article Details
เอกสารอ้างอิง
หนังสือ
พวงทิพย์ เกียรติสหกุล, “5 ทศวรรษของการขยายอำนาจจักรวรรดินิยมทางการทหารของญี่ปุ่น ค.ศ. 1895-1945,” วารสารอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, ปีที่ 37, ฉบับที่ 2 (2558), 78-102.
ภัทรพล สมเหมาะ, การปฏิบัติต่อเชลยในสยามช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง, (วิทยานิพนธ์ สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2559).
สมพล ศิลปะวุฒิ, บทบาทของประเทศไทยในการเข้าร่วมสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง และผลที่ประเทศไทยได้รับ, (ปริญญานิพนธ์ แผนกประวัติศาสตร์ วิทยาลัยวิชาการศึกษาประสานมิตร / มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 2515).
กนต์ธีร์ ศุภมงคล, การวิเทโศบายของไทย ระหว่างปีพุทธศักราช 2483 ถึง 2495, พิมพ์ครั้งที่ 3, (กรุงเทพฯ: ศูนย์ศึกษาการต่างประเทศ, กระทรวงการต่างประเทศ), 2566.
บรรพต กำเนิดสิริ, ประวัติศาสตร์การทูตตั้งแต่การประชุมที่เวียนนา ค.ศ. 1815 จนถึงยุคเริ่มต้นของสงครามเย็นปี ค.ศ. 1947, พิมพ์ครั้งที่ 3, (กรุงเทพฯ: โครงการตำราและสิ่งพิมพ์ คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์), 2553.
Anghie, Antony. Imperialism, Sovereignty and the Making of International Law, (Cambridge: Cambridge University Press, 2005).
Broadberry, Stephen. and Mark Harrison, “Introduction,” in Stephen Broadberry and Mark Harrison, (ed.), The Economics of World War I. (Cambridge: Cambridge University Press, 2005), 1-2.
Tarling, Nicholas. A Sudden Rampage; The Japanese Occupation of Southeast Asia 1941-1945, (Honolulu: University of Hawai’ì Press, 2001).
บทความ
Anderson, Chandler P. “Basis of the Law Against Confiscating Foreign-Owned Property,” American Journal of International Law, Vol. 21, No.3 (July 1927), 525-533.
B., E. M. “Confiscation of Private Enemy Property,” The Yale Law Journal, Vol. 30, No. 8 (June 1921), 845-849.
B., V. L. “The Policy and Practice of the United States in the Treatment of Enemy Private Property,” Virginia Law Review, Vol. 34, No. 8 (November 1948), 928-943.
Caglioti, Daniela L. “Property Rights in Time of War: Sequestration and Liquidation of Enemy Aliens’ Assets in Western Europe during the First World War,” Journal of Modern European History, Vol. 12, No. 4 (November 2014), 523-545.
Cooper, Dale. “The Licensing of German Drug Patents Confiscated During World War I: Federal and Private Efforts to Maintain Control, Promote Production, and Protect Public Health,” Pharmacy in History, Vol. 54, No. 1 (2012), 3-32.
Dickinson, John. “Enemy-Owned Property: Restitution or Confiscation?,” Foreign Affairs, Vol. 22, No. 1 (October 1943), 126-142.
Jessup, Philip C. “Confiscation,” Proceedings of the American Society of International Law at Its Annual Meeting (1921-1969), Vol. 21 (1927), 38-40.
Littauer, Rudolf M. “Confiscation of the Property of Technical Enemies,” The Yale Law Journal, Vol. 52, No. 4 (September 1943), 739-770.
Strikwerda, Carl. “World War I in the History of Globalization,” Historical Reflections, Vol. 42, No. 3 (Winter 2016), 112-132.
เอกสารจดหมายเหตุ
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/5, เรื่อง สัญญาว่าด้วยแบ่งส่วนทรัพย์ที่สัมพันธมิตรช่วยกันจับเรือเชลยได้ (2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/6, เรื่อง ทรัพย์สมบัติของชนชาติศัตรูมีอยู่ในแบงก์อินโดจีน (2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/7, เรื่อง การทำบัญชีเลิกการค้าขายของศัตรู (2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/10, เรื่อง เอช. ก๊อปป์ เชลยศึกร้องเลหลังทรัพย์ของเขาเสียหายมาก (2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/12, เรื่อง เนรเทศหญิงนครโสเภณี 5 คนที่เป็นเชลยศึกไปซัวเถา (2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/23, เรื่อง หมอดับเบลยู. โบเมอ ขอรับหีบของที่ผู้พิทักษ์ทรัพย์ชนชาติศัตรู (2463).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/24 เรื่อง ผู้พิทักษ์ทรัพย์ศัตรูให้สอบสวนรายชื่อคนเยอรมันและออสเตรียน (2463)
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/33 เรื่อง ชำระทรัพย์สมบัติของชนชาติออสเตรียและฮังการี (2465).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.5/36 ทรัพย์สมบัติชนชาติออสเตรียนและฮังกาเรียน (2469).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.6/34 เรื่อง นายเอฟ ชะแนร์ ขอทรัพย์สมบัติคืนกับนายเวเลอร์ (2463-2465).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, กต.65.17/22, เรือที่ให้สัมพันธมิตรเช่าไปใช้ในการสงคราม (2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.1/1, บันทึกลับเรื่องความคิดที่จะให้กรุงสยามเข้าร่วมในสงคราม (8 ก.พ. 2459 - 28 พ.ค. 2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.1/2, ประกาศสงครามและราโชบายคิดจะระบายชนชาติศัตรูออกจากราชการ (21 - 27 ก.ค. 2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.2/2, พระบรมราโชบาย ระบายคนชาติเยอรมัน ออสเตรีย ออกจากราชการ (29 พ.ค. - 23 ก.ค. 2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.2ก/5, ทรัพย์ของชนชาติศัตรู (30 ส.ค. - 5 ก.ย. 2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.2ก/13, ว่าด้วยสัญญาทรัพย์สมบัติของสัตรูในเขตสัมพันธมิตร์ (1 พ.ย. 2460 - 31 ต.ค. 2461).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.2ก/16, อังกฤษขอตรวจบัญชีห้างบี.กริมม์ (27 - 29 พ.ย. 2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 ต.15.2ก/20 การคืนทรัพย์ของพวกชนชาติศัตรูบางจำพวก (12 - 25 ส.ค. 2463).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.6 รล.20/22, เรื่องบริษัทพาณิชย์นาวีสยาม (27 ก.ค. 2460 - 8 ธ.ค. 2469).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.7 ค.1/18 รายงานเรื่องเงินทดแทนค่าเสียหายคราวมหาสงครามอันได้จากรัฐบาลเยอรมัน (26 มี.ค. 2470 - 7 เม.ย. 2471).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.7 ค.1/21 มฤดกนางแมรี แอนน์คัวรต์เฮาส์ ชาติเยอรมัน (29 มิ.ย. - 4 ก.ค. 2471).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.7 ค.18/1, ตำแหน่งผู้พิทักษ์ทรัพย์ชนชาติศัตรู (14 พ.ค. - 22 ก.ค. 2469).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.7 ค.18/2 ทรัพย์สมบัติและสำนักงานผู้พิทักษ์ทรัพย์ของชนชาติศัตรู (6 ส.ค. - 18 ม.ค. 2469).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, ร.7 ค.18/3 ประกาศคืนทรัพย์สมบัติของชนชาติศัตรู (11 มิ.ย. - 26 ต.ค. 2470).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, สบ.1/29, พระราชบัญญัติเพิ่มเติมห้ามการค้าขายกับชนชาติสัตรู, เปนอันตกลงออก กับเรื่องจะให้เสนาบดีกระทรวงพระคลังออกคำชี้แจงเรื่องปฏิบัติการพิทักษ์สัตรู, ไม่สำเหร็จ (6 - 7 มี.ค. 2460).
หอจดหมายเหตุแห่งชาติ, สบ.2.47/17 กรมพระจันทบุรีนฤนาถ นายกสภาเผยแผ่พาณิชย์รายงาน กราบบังคมทูลการก่อตั้งบริษัทพาณิชนาวีสยาม - การดำเนินงาน และในที่สุดเสนอขอพระบรมวินิจฉัยว่าจะให้บริษัทคงอยู่ต่อไป หรือเลิกล้มกิจการเสีย และถวายมาเพื่อพิจารณาปรึกษา ในอภิรัฐมนตรีสภา (ประวัติบริษัทพาณิชนาวี) (13 - 18 ก.พ. 2468).
กฎหมาย
กฎเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ, ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 37, 5 กันยายน 2463, 192-193.
พระบรมราชโองการประกาศเรื่องคืนทรัพย์ออสเตรียนและฮังกาเรียน ซึ่งได้ยึดไว้ในเวลาสงคราม ราชกิจจานุเบกษา, เล่ม 44, 19 มิถุนายน 2470, 32-33.
พระราชกำหนดว่าด้วยจัดการตามสัญญาสันติภาพในเรื่องทรัพย์. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 37, 4 เมษายน 2463, 1-68.
พระราชบัญญัติเพิ่มเติมว่าด้วยสิทธิและน่าที่ของสำนักงานสำหรับตรวจและใช้หนี้ซึ่งได้ตั้งขึ้นตามพระราชกำหนดว่าด้วยจัดการตามสัญญาสันติภาพในเรื่องทรัพย์ พระพุทธศักราช 2462. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 37, 12 ธันวาคม 2463, 323-327.
พระราชบัญญัติเพิ่มเติมห้ามการค้าขายกับชนชาติศัตรู พระพุทธศักราช 2460. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 34, 26 มีนาคม 2460, 650-654.
พระราชบัญญัติห้ามการค้าขายกับชนชาติเปนศัตรู. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 34, 22 กรกฎาคม 2460, 341-348.
อิเล็กทรอนิกส์
โดม ไกรปกรณ์, “สงครามโลกครั้งที่ 1,” สถาบันพระปกเกล้า (เว็บไซต์) http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=สงครามโลกครั้งที่_1 (สืบค้นเมื่อ 19 ธันวาคม 2566).
