แนวคิดอุดมการณ์ของหลุยส์ อัลธุสแซร์ : กรอบความคิดที่คลาดเคลื่อนในไทย ความสลับซับซ้อนของผู้กระทำ องค์ประธาน และการต่อสู้ทางชนชั้น
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
มโนทัศน์อุดมการณ์ในสกุลความคิดมาร์กซิสท์เป็นที่โดดเด่นและแต่ในบางครั้งคลุมเครือ ความคลุมเครือเกิดขึ้นมาจากการตีความที่กลับไปกลับมาในการตีความของนักทฤษฎีแต่ละท่าน คำว่า ‘อุดมการณ์’ ถูกบัญญัติเป็นครั้งแรกโดยอังตวน เดสสตัท เดอ เทรซี่ นักคิดชาวฝรั่งเศสในยุครู้แจ้ง อย่างไรก็ตามคำดังกล่าวเมื่อกลายเป็นที่นิยมและถูกในนำไปใช้ในวงการการการศึกษา การเมือง และอื่น ๆ นัยและความหมายของแตกต่างกันตามผู้เขียนแต่ละคน จากแนวคิดที่มีความหมายทางบวกในแง่ของ ‘ศาสตร์แห่งความคิด’ (เดอ เทรซี่) ไปสู่การถูกวิพากษ์ในความหมายของ ‘จิตสำนึกที่เป็นเท็จ’ (เองเกลส์) ความหมายของมโนทัศน์ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างต่อเนื่องและมีนัย หลุยส์ อัลธุสแซร์ในฐานะหนึ่งในนักคิดคนสำคัญในสกุลมาร์กซิสท์ได้รับมรดกความซับซ้อนของมโนทัศน์ และพยายามที่จะสร้างมโนทัศน์ที่มีความคงเส้นคงวา เพื่อการนี้อัลธุสแซร์ได้แสดงให้เห็นถึงจุดอ่อน และผสานรวมจุดแข็งของแนวคิดก่อนหน้า
อัลธุสแซร์ไม่ได้เสนอความคิดเรื่องอุดมการณ์ในงานเขียนชิ้นเดียว แต่แนวคิดดังกล่าวปรากฏขึ้นในงานเขียนหลายชิ้นที่ในบางครั้งทำให้เกิดความไม่คงเส้นคงวาในแนวคิดนั้น บทความวิจัยชิ้นนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะอธิบายแนวคิดอุดมการณ์ของอัลธุสแซร์และนำเสนอแนวคิดดังกล่าวในรูปแบบที่มีเอกภาพและคงเส้นคงวายิ่งขึ้น เพื่อบรรลุเป้าหมายนี้ งานวิจัยชิ้นนี้จึงแบ่งออกเป็น 3 ส่วนที่หลัก คือการสำรวจแนวคิดที่หลากหลายของของ ‘อุดมการณ์’ ภายในและภายนอกสกุลความคิดมาร์กซิสท์ ส่วนที่สองจะพิจารณาแนวคิดอุดมการณ์ในควาหมายทั่วไป และส่วนสุดท้ายจะนำเสนอแนวคิดอุดมการณ์ในความหมายเฉพาะ
แนวคิดอุดมการณ์ของอัลธุสแซร์ได้คงไว้ลักษณะบางประการของผู้ก่อตั้งสกุลความคิดมาร์กซิสท์ แต่ตีความแนวคิดดังกล่าวในทิศทางที่ต่างออกไป อัลธุสแซร์เสนอความคิดเรื่องอุดมการณ์ในความหมายทั่วไปในฐานะกลไกในการสร้างผู้กระทำโดยอาศัย ‘การทัก’ สำหรับอัลธุสแซร์แล้วมนุษย์ไม่สามารถดำรงอยู่ได้โดยปราศจากอุดมการณ์ ตัวมนุษย์โดยตัวเองแล้วเป็นมนุษย์อุดมการณ์ การกลายเป็นมนุษย์อุดมการณ์คือการกลายสภาพจากปัจเจกชนกลายมาเป็นผู้กระทำที่ใช้ชีวิตอย่างมีความหมายสอดคล้องกับบทบาทและความสัมพันธ์ทางสังคมของพวกเขา อย่างไรก็ตามนัยของอุดมการณ์ในความหมายทั่วไปนี้เป็นนามธรรมและดำรงอยู่ตลอดไปคู่กับมนุษย์ เพื่อทำให้เป็นรูปธรรม อัลธุสแซร์เสนอความคิดเรื่องอุดมการณ์ในความหมายเฉพาะที่แสดงให้เห็นว่าปัจเจกชนที่อยู่ในสังคมใด สังคมหนึ่งนั้นกลายมาเป็นผู้ปกครอง และผู้ถูกปครอง ความคิดนี้ยังเปิดเผยถึงสังคมได้ผลิตซ้ำความสัมพันธ์ทางสังคมอย่างไรเพื่อให้สังคมนั้นดำรงอยู่ต่อไป และวิธีการที่ชนชั้นถูกปกครองจะต่อสู้เพื่อเอาชนะชนชั้นปกครองด้วยการยึดกุมอำนาจรัฐ เปลี่ยนแปลงหรือแม้แต่ทำลายกลไกของรัฐ (ทางการปราบปรามและอุดมการณ์) ในการสร้างสังคมใหม่
Article Details
เอกสารอ้างอิง
หนังสือ
หลุยส์ อัลธูแซร์, อุดมการและกลไกทางอุดมการของรัฐ = Ideologic et Apparcils Ideologifucs d’Etat, แปลโดย กาญจนา แก้วเทพ, (กรุงเทพมหานคร: โครงการหนังสือเล่ม สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2529).
Antoine Destutt de Tracy, A Treatise on Political Economy: Elements of Ideology, trans. Thomas Jefferson (Auburn, Alabama: The Ludwig von Mises Institute, 2009).
Antonio Gramsci, Prison Notebooks, trans. Joseph A Buttigieg, vol. 3 (New York; [Chichester]: Columbia University Press, 2007).
Antonio Gramsci, Selections from Prison Notebooks of Antonio Gramsci, trans. Quentin Hoare and Geoffrey Nowell Smith (New York: International Publishers, 1971).
Frederick Engels, “Engels to Franz Mehring, London, 14 July 1893,” in Karl Marx and Frederick Engels: Selected Correspondence, 1846-1895, trans. Dona Torr (New York: International Publishers).
Hanna Fenichel Pitkin, The Concept of Representation, (Berkeley, California: University of California Press, 1967).
Karl Marx and Friedrich Engels, “The German Ideology,” in Collected Works of Karl Marx and Friedrich Engels, 1845-47, vol. 5, (New York: International Publishers, 1976).
Karl Marx, “Karl Marx Capital Volume 1,” in Collected Works of Karl Marx and Friedrich Engels, vol. 35, (London: Lawrence and Wishart, 2010).
Karl Marx, “Preface to a Contribution to the Critique of Political Economy,” in Collected Works of Karl Marx and Friedrich Engels, 1857-61, vol. 29, (London: Lawrence & Wishart, 1987).
Louis Althusser, “Ideology and Ideological State Apparatuses,” in Lenin and Philosophy, and Other Essays, trans. Ben Brewster, (London: New Left Books, 1971).
Louis Althusser, On the Reproduction of Capitalism: Ideology and Ideological State Apparatuses, trans. G. M. Goshgarian, (London ; New York: Verso, 2014).
Louis Althusser, Philosophy for Non-Philosophers, trans. G. M. Goshgarian (New York: Bloomsbury, 2017).
Louis Althusser, “Theory, Theoretical Practice and Theoretical Formation: Ideology and Ideological Struggle,” in Philosophy and the Spontaneous Philosophy of the Scientists & Other Essays, trans. James H. Kavanagh (London ; New York: Verso, 1990).
Talleyrand. Memoirs of the Prince De Talleyrand. Edited by The Dug De Broglie Of The French Academy. Translated by Raphael Ledos De Beaufort. Vol. 1. 5 vols. (New York: G. P. Putnam’s Sons, 1891).
V. I. Lenin, “One Step Forward, Two Step Back,” in Collected Works of Lenin, 4th ed., vol. 7 (Moscow: Progress, 1965).
V. I. Lenin, “What Is to Be Done?,” in Collected Works of Lenin, 4th ed., vol. 5 (Moscow: Progress Publishers, 1977).
บทความ
กฤษดา เกิดดี, “การวิเคราะห์วัตถุประสงค์ เหตุผล และวิธีการปิดกั้นการสื่อสารในประกาศ คำสั่ง และข้อกำหนดที่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19ในประเทศไทย,” วารสารนิเทศศาสตรปริทัศน์, ปีที่ 26, ฉบับที่ 1 (2565), 189-200.
ธีรนงค์ สกุลศรี, กนกวรรณ ธราวรรณ, และคมกฤช ตะเพียนทอง, “พันธนาการข้ามยุค : อุดมการณ์เพศดิ้น (ไม่เคย) ได้,” Asian Journal of Arts and Culture, ปีที่ 17, ฉบับที่ 2 (January 12, 2018), 91–108.
วัฒนาพร นนลือชา และอุมารินทร์ ตุลารักษ์, “อุดมการณ์ในละครโทรทัศน์แนวผีของไทย,” วารสารวิชาการแพรวากาฬสินธุ์ มหาวิทยาลัยราชภัฏกาฬสินธุ์, ปีที่ 1, ฉบับที่ 3 (2557), 26-45.
วีรญา กังวานเจิดสุข, “ที่มาและการดำเนินนโยบายแป้งสาลีของรัฐบาลพักจ็องฮี: บทวิเคราะห์ความสำเร็จ,” International Journal of East Asian Studies, ปีที่ 23, ฉบับที่ 2 (2019), 232-247.
สิงห์ สุวรรณกิจ และทินกฤต สิรีรัตน์, “ว่าด้วยอุดมการณ์และโครงสร้างของหลุยส์ อัลธูแซร์: สำรวจงานศึกษาในไทยและข้อเสนอในการอ่านใหม่,” มนุษยศาสตร์สาร มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ปีที่ 25, ฉบับที่ 1 (2567), 159–168.
สุนทร คำยอด, “จาก ‘ซอนํ้าท่วม’ ถึง ‘เพลงผาวิ่งชู้’ สู่ ‘ผ้าซิ่นนํ้าท่วม’: การต่อสู้ด้วยภาษา และอุดมการณ์ล้านนานิยม,” วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้, ปีที่ 3, ฉบับที่ 2 (2558), 25-41.
สุนทร คำยอด, “อุดมการณ์สิ่งแวดล้อมในเอกสารโบราณล้านนา,” วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา, ปีที่ 2, ฉบับที่ 3 (2557), 57–68.
สุนทร คำยอด และสมพงศ์ วิทยศักดิ์พันธุ์, “‘อุดมการณ์ล้านนานิยม’ ในวรรณกรรมของนักเขียนภาคเหนือ,” วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยแม่โจ้, ปีที่ 4,ฉบับที่ 2 (2559), 52-61.
Emmet Kennedy, “‘Ideology’ from Destutt De Tracy to Marx,” Journal of the History of Ideas, Vol. 40, no. 3 (1979), 353-368.
Maytawee Holasut, “‘As Beautiful as You Are Told’: A Critique on the Ideology of Natural Beauty in ‘The Body Project’ Exhibition,” วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ปีที่ 14, ฉบับที่ 1 (February 12, 2015), 52–67.
