พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทร : กระจกเงาสะท้อนความเชื่อของสังคมไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคติความเชื่อที่ปรากฏในนิทานคำกลอนพระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทรของสุนทรภู่ ผลการศึกษาพบว่านิทานคำกลอนพระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทรเป็นกระจกเงาสะท้อนความเชื่อของสังคมในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เนื่องจากแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์กับบุคคลสำคัญของสังคมในสมัยนี้ ดังเห็นได้จากเนื้อหาที่สุนทรภู่ได้นำเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในสมัยนั้นมาเป็นเค้าเรื่องในการประพันธ์ เหตุการณ์บางส่วนเกิดขึ้นในขณะที่สุนทรภู่มีชีวิตอยู่ เหตุการณ์ส่วนหนึ่งเกิดขึ้นก่อน เป็นผลทำให้วรรณคดีเรื่องนี้ซึมซับวัฒนธรรม ค่านิยม ความเชื่อของคนในสังคมสมัยนี้ไว้ ดังนี้ 1) ความเชื่อทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ ความเชื่อเรื่องบาป-บุญ การเวียนว่ายตายเกิด และการปล่อยวาง 2) ความเชื่อเรื่องอมนุษย์ ได้แก่ ความเชื่อเกี่ยวกับผีเสื้อสมุทร ภูตผีปีศาจ และเงือก 3) ความเชื่อเรื่องไสยศาสตร์ ได้แก่ การทำนายดวงชะตา การสะเดาะเคราะห์ต่อชะตา และคาถาเวทมนตร์
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมการศาสนา. (2525). พระไตรปิฎกไทย (ฉบับหลวง) (พิมพ์ครั้งที่ 4). ผู้แต่ง.
กรมศิลปากร. (2507). พระอภัยมณีคำกลอนของสุนทรภู่. สำนักพิมพ์ศิลปาคาร.
โครงการศึกษาประวัติศาสตร์และภูมิปัญญาไทย. (2551). พรหมชาติ ร.ศ.120. รามาการพิมพ์.
จุไรรัตน์ รัตติโชติ. (2555). พระอภัยมณี ลักษณะเฉพาะแห่งยุคสมัยความสืบเนื่องและบริบททางสังคม. มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช.
ชลดา เรืองรักษ์ลิขิต. (2548). พระอภัยมณี : มณีแห่งวรรณคดีไทย. วารสารราชบัณฑิตยสถาน, 30(3), 764-785.
ดวงกมล ธงชมเชย. (2561). โครงสร้างเนื้อหาในประกาศการพระราชพิธีสมัยอยุธยาและสมัยรัตนโกสินทร์. วารสารดำรงวิชาการ, 7(2), 113-136. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/damrong/article/view/163691/118476
ตรีศิลป์ บุญขจร. (2535). เอกสารการสอนชุดวิชา พัฒนาการวรรณคดีไทย (พิมพ์ครั้งที่ 2). มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช.
นวมน จันทร์กลิ่น. (2565). ผี มาร เทพและเทวดา : การอยู่ร่วมกันในโองการแช่งน้ำ. วารสารรูสมิแล, 43(2), 7-22. https://so05.tci-thaijo.org/index.php/rusamelae/article/view/261497/180183
นิตยา แก้วคัลณา. (2547). วรรณกรรมโลกศาสตร์ของไทยกับบริบททางสังคมแห่งยุคสมัย. วรรณวิทัศน์, 4, 159-173. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/VANNAVIDAS/article/view/62335/51317
นิพัทธ์ แย้มเดช. (2559). อิทธิพล ความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ที่ส่งผลต่อการสร้างสรรค์วรรณคดีไทย. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชพฤกษ์, 1(3), 1-14. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/rpu/article/view/112362/87562
ปราณีต ม่วงนวล. (2559). การวิเคราะห์พุทธวจนะในวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณี. วารสารสถาบันวิจัยญาณสังวร, 7(2), 86-98. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/yri/article/view/179962/127764
พระชลญาณมุนี (สมโภช ธมฺมโภชฺโช) และ สรวิชญ์ วงษ์สอาด. (2563). พระพุทธศาสนา.กับความเชื่อ. วารสาร มจร บาฬีศึกษาพุทธโฆสปริทรรศน์, 6(2), 99-115. https://so05.tci-thaijo.org/index.php/Palisueksabuddhaghosa/article/download/245180/169182
พระเพียร ฐานธมฺโม (ขําใบ). (2566). การลงเลขยันต์: รหัสยะแห่งพิธีกรรม และความเชื่อในสังคมไทย. วารสาร มจร ปรัชญาปริทรรศน์, 6(1), 103-116. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jmpr/article/view/265616/178143
พระมหาคมคาย สิริปญโญ และ พระอธิการระพิน ฐิตธมฺโม. (2567). ไสยศาสตร์ :การพัฒนาความเชื่อในสังคมชาวพุทธ. วารสารวิชาการสังคมศาสตร์วิทยาลัยสงฆ์ร้อยเอ็ด, 3(1), 1-6. https://so14.tci-thaijo.org/index.php/jssmcure/article/view/614/528
พระมหารังสี ฐานวุฑฺโฒ, วิโรจน์ วิชัย, พระครูศรีปริยัตยารักษ์, และ ประเสริฐ บุปผาสุข. (2562). ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างหลักไตรลักษณ์กับหลักความผาสุกทางจิตวิญญาณ. วารสารพุทธศาสตร์ศึกษา, 10(2), 447-461. https://so02.tci-thaijo.org/index.php/JBS/article/view/230051/159135
พระศุภราชัย สุรสโก, พระครู สุธีคัมภีรญาณ, และ จันทร์ศิริ พลอยงาม. (2563). กระบวนทัศน์ใหม่ของความเชื่อในสังคมไทย : ผี พราหมณ์ พุทธศาสนา และวิทยาศาสตร์. วารสารบัณฑิตศึกษามหาจุฬาขอนแก่น, 7(3), 1-14. https://so02.tci-thaijo.org/index.php/jg-mcukk/article/view/239558/165967
เพ็ญศรี คล่องการเขียน. (2552). ศึกษาวิเคราะห์แนวคิดทางพุทธปรัชญาเชิงสุนทรียศาสตร์ในวรรณกรรมของสุนทรภู่. วารสารสถาบันวิจัยญาณสังวร, 3(2), 66-83. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/yri/article/view/174593/124983
ยโสธารา ศิริภาประภากร. (2567). คติคำสอน : เครื่องประกอบพิธีกรรมสะเดาะเคราะห์ของชาวไทยเขมรสุรินทร์. วารสารมหาจุฬาคชสาร, 9(1), 73-83. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/gajasara/article/view/252531/170469
ราชบัณฑิตยสถาน. (2554). พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. https://dictionary.orst.go.th/
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). (2564). พจนานุกรมพุทธศาสน์ฉบับประมวลศัพท์ (พิมพ์ครั้งที่ 35). โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2548). แนวทางการอ่านวรรณคดีและวรรณกรรม เล่ม 3. โรงพิมพ์คุรุสภา ลาดพร้าว.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2561). หนังสือเรียน รายวิชา ภาษาไทย วรรณคดีวิจักษ์ ชั้น มัธยมศึกษาปีที่ 3. โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว.
สุวดี ภู่ประดิษฐ์. (2561). ผีเสื้อสมุทร 1 (ชื่อตัวละคร). นามานุกรมวรรณคดีไทย. https://thailitdir.sac.or.th/character-detail.php?n_id=2259
เสนีย์ วิลาวรรณ, สุระ ดามพงษ์, และ สุมาลี มีปลอด. (2547). ประวัติวรรณคดีไทย 2 สมัยธนบุรีและรัตนโกสินทร์ตอนต้น. โรงพิมพ์วัฒนาพานิช.
