ธัมม์ คาถา และพระสูตรกับกระบวนการสร้างความศักดิ์สิทธิ์ในพิธีสืบชะตาล้านนา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดมุ่งหมายในการศึกษาเกี่ยวกับความสำคัญของธัมม์ คาถาและพระสูตรที่มีอยู่ในพิธีสืบชะตาของล้านนา ในฐานะกลไกหลักของกระบวนการสร้างความศักดิ์สิทธิ์ในพิธีกรรมให้กับพิธีสืบชะตา โดยใช้แนวคิดเรื่องความศักดิ์สิทธิ์กับศาสนามาเป็นกรอบในการวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่าพิธีสืบชะตาเป็นพิธีกรรมที่มีขั้นตอนในการประกอบพิธีที่ซับซ้อนทั้งในขั้นตอนและองค์ประกอบ ทำให้เกิดการสร้างคัมภีร์สืบชะตาขึ้นมาเพื่อใช้เป็นคู่มือในการประกอบพิธีกรรมดังกล่าว จากการศึกษาลำดับขั้นตอนในการสูตร (สวด) สืบชะตานั้นพบว่าประกอบด้วยธัมม์ คาถา และพระสูตรเป็นจำนวนมาก โดยแบ่งเป็น 1) กลุ่มคาถา พบว่าช่วงต้น มีลักษณะเหมือนกับคาถาหรือมนต์พิธีในพิธีกรรมพุทธศาสนาทั่วไป ส่วนที่เป็นคาถาเฉพาะของล้านนาจะปรากฎอยู่ในลำดับท้ายของการสูตร 2) กลุ่มพระสูตร หรือพระปริตต์อยู่ในส่วนกลางของการสูตร และ 3) กลุ่มธัมม์ นิยมเทศน์หลังการสูตรสืบชะตา ซึ่งเป็นธัมม์พื้นเมืองของล้านนา

โดยสรุปแล้วธัมม์ คาถา และพระสูตรทั้งหมดเป็นองค์ประกอบสำคัญที่ทำให้เกิดความศักดิ์สิทธิ์ขึ้นในพิธีกรรมสืบชะตาจนกระทั่งกลายเป็นพิธีกรรมทางโลกที่มีความศักดิ์สิทธิ์สูงเสมือนเป็นพิธีทางศาสนา โดยที่คาถาเป็นส่วนที่มุ่งให้เกิดสภาวะศักดิ์สิทธิ์ในพิธีการตามแนวคิดพุทธศาสนา พระสูตรเป็นส่วนที่มุ่งหมายให้เกิดการคุ้มครองรักษาและป้องกันภันอันตรายในชีวิตและธัมม์เป็นเสริมให้เกิดความสมบูรณ์ในแง่ของความเชื่อเรื่องการสืบต่ออายุให้ยืนยาวในวัฒนธรรมล้านนา กระบวนการดังกล่าวเป็นส่วนที่สำคัญยิ่งที่ทำให้พิธีกรรมสืบชะตาสามารถตอบสนองความต้องการทางจิตใจของมนุษย์โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่เกิดวิกฤตต่างๆ กับชีวิต