หวาดบุหลัน หวั่นดวงเดือน: พิธีกรรมสังเวยมนุษย์และระบอบแห่งภาพลักษณ์ ในสกรีนคติชนสยองขวัญไทยและอินโดนีเซีย

บทคัดย่อ

        งานวิจัยเรื่องนี้เปรียบเทียบคติชนสยองขวัญเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในละครโทรทัศน์ไทยเรื่อง ฤกษ์สังหาร และภาพยนตร์อินโดนีเซียเรื่อง บ้านเกิดปีศาจ ในประเด็นเรื่องคติวิญญาณนิยมที่นำเสนอผ่านพิธีกรรมสังเวยมนุษย์ เพื่อวิเคราะห์ความคิดทางสังคมการเมืองที่คล้ายคลึงกันของทั้งสองชาติ ผลการวิจัยพบว่า ตัวบททั้งสองเรื่องใช้จินตนาการและความทรงจำส่วนบุคคลผสมผสานกัน เพื่อประกอบสร้างคติชนโบราณขึ้นมาใหม่ในลักษณะของความทรงจำเทียมที่อาจจะกลายเป็นความเชื่อใหม่ที่สืบทอดต่อไปข้างหน้า นอกจากนี้ การเปรียบเทียบด้วยทฤษฎี “ระบอบแห่งภาพลักษณ์” ชี้ให้เห็นลักษณะร่วมทางความคิดของตัวบททั้งสอง 3 ประการ คือ (1) การยอมให้มีผีและวิญญาณปรากฏอยู่ในโลกสมัยใหม่ แต่ให้ “ผีดี” สามารถปรากฏอยู่อย่างเปิดเผย แต่ “ผีร้าย” ต้องถูกกำจัดและซุกซ่อน (2) การวิพากษ์การเมืองโดยระมัดระวังไม่ให้เฉพาะเจาะจง และ (3) การใช้โครงเรื่องแบบสืบสวนสอบสวนเพื่อเผยให้เห็นช่องว่างระหว่างความรู้และความทรงจำของคนต่างรุ่น ผลการวิจัยนี้ชี้ให้เห็นว่า การเปรียบเทียบคติชนสยองขวัญของสองชาติอาจเป็นจุดตั้งต้นในการเรียนรู้ความสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรมสกรีนกับการเปลี่ยนแปลงทางสังคมการเมืองในบริบทข้ามชาติและภูมิภาคได้