A Study of Sati in Theravāda Buddhist Scriptures

Abstract

บทความวิจัยนี้เป็นการศึกษาสติในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท มีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ (1) ศึกษาและวิเคราะห์สติที่ปรากฎในคัมภีร์พระไตรปิฎก และวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนา และ (2) เสนอการประยุกต์ใช้สติในการดำเนินชีวิตประจำวัน การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยมีการวิเคราะห์ข้อมูลจากพระไตรปิฎก วรรณกรรมพระพุทธศาสนา และงานวิจัยที่เกี่ยวกับเรื่อง “สติ” โดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา เพื่อนำเสนอเรื่อง “สติในคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาท” ผลการวิจัยพบว่า (1) สติเป็นการระลึก นึกถึง ในการควบคุมจิตใจโดยไม่เผลอ โดยดึง ตรึง จับ กำกับเรื่องราวต่างๆ ในการปฏิบัติธรรมอีกด้วย สติเป็นคำกลางๆ ที่จะต้องอยู่ร่วมกับหมวดธรรมอื่น สติในแต่ละหมวดธรรมเป็นบริบทไปเพื่อการเป็นคนดี และเพื่อการปฏิบัติธรรม และมีคุณค่าทางจริยธรรม การวิเคราะห์เรื่องสติในคัมภีร์พระไตรปิฎก และวรรณกรรมทางพระพุทธศาสนา พบว่า สติเป็นการตัดสินในเรื่องการต้องอาบัติของภิกษุ ภิกษุณี เป็นเครื่องระงับอธิกรณ์ เป็นหลักในการปฏิบัติธรรม เป็นองค์ธรรมของภิกษุ เป็นธรรมที่มีในพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันตสาวก และพระโพธิสัตว์ เป็นผลของการศึกษาและปฏิบัติ เป็นส่วนหนึ่งแห่งคำสอน เป็นสภาวธรรม และเป็นข้ออ้างเรื่องอาบัติ และพบว่า (2) การประยุกต์ใช้สติในการดำเนินชีวิตประจำวัน จากกรณีศึกษาในคัมภีร์พระพุทธศาสนา อธิบายการประยุกต์ใช้ตามคุณค่าของทางจริยธรรมมี 3 ด้าน ได้แก่ ด้านร่างกายและจิตใจ ด้านการพัฒนาชีวิต และด้านการยกระดับจิตใจ จึงพิจารณาได้ว่า สติเป็นเครื่องควบคุมจิตใจ และเป็นเครื่องมือในการปฏิบัติธรรมเพื่อพัฒนาจิตใจ จึงถือได้ว่า สติยังเป็นหลักธรรมสำคัญที่สุดในนำมาปรับประยุกต์ใช้กับการดำรงชีวิตของมนุษย์