สุนทรียศาสตร์ที่ปรากฏในภาพจิตรกรรมมงคล 38: กรณีศึกษาวัดสุทธิวราราม

บทคัดย่อ

บทความความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) ศึกษาแนวคิดสุนทรียศาสตร์ 2) เพื่อศึกษาภาพจิตรกรรมมงคล 38 วัดสุทธิวราราม 3) เพื่อเสนอคุณค่าทางสุนทรียศาสตร์ที่ปรากฏในภาพจิตรกรรมมงคล 38 วัดสุทธิวราราม การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ 1) รวบรวมเอกสาร หนังสือ ตำราทางวิชาการ ชั้นปฐมภูมิและทุติยภูมิ 2) ลงสำรวจและเก็บข้อมูลในพื้นที่วิจัย 3) สัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญทางด้านศาสนา ปรัชญา และศิลปะ 4) วิเคราะห์ข้อมูลเพื่อสรุปองค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษา ผลการวิจัยพบว่า สุนทรียศาสตร์เป็นสาขาหนึ่งของปรัชญาที่พูดถึงเรื่องคุณค่าความงาม ประสบการณ์ทางสุนทรียะ และคุณค่าทางศิลปะ โดยมีทั้งทฤษฎีศิลปะ 3 แนวทาง ได้แก่ ทฤษฎีการเลียนแบบ ทฤษฎีรูปทรง และทฤษฎีการแสดงออก รวมถึงทฤษฎีความงาม 3 ทรรศนะ ได้แก่ อัตนัยนิยม ปรนัยนิยม และสัมพัทธนิยม ซึ่งทั้งหมดช่วยให้การวิเคราะห์และตีความภาพจิตรกรรมมงคล 38 มีความลึกซึ้งยิ่งขึ้น ภาพจิตรกรรมมงคล 38 ที่ประดับบนเพดานอุโบสถชั้น 1 ของวัดสุทธิวราราม สร้างด้วยเทคนิคลงรักปิดทองบนแผ่นไม้แบบประเพณีนิยมไทย ถ่ายทอดมงคลสูตร 38 ประการของพระพุทธศาสนาในลักษณะสัญลักษณ์ เช่น การใช้คน สัตว์ สิ่งของ และท่าทางเพื่อสื่อความหมายแห่งสิริมงคลตามหลักพุทธธรรม เมื่อพิจารณาตามทฤษฎีความงาม พบว่าภาพจิตรกรรมเหล่านี้ มีคุณค่าเชิงอัตนัยจากการรับรู้ที่แตกต่างกันของผู้ชมเชิงปรนัยจากโครงสร้างและองค์ประกอบศิลป์ที่งดงามในตัว และเชิงสัมพัทธ์ที่สัมพันธ์กับบริบทวัฒนธรรมไทยและคติทางพุทธศาสนาเถรวาท ดังนั้น ความงามของภาพจิตรกรรมจึงเป็นความงามเชิงพหุนิยมทางสุนทรียศาสตร์ ที่ผสานมิติศิลปะ อารมณ์ และวัฒนธรรมเข้าด้วยกัน ซึ่งไม่ได้เป็นเพียงงานศิลปกรรมเชิงรูปแบบ แต่ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางเชื่อมโยงสุนทรียศาสตร์ ศาสนา และจิตวิญญาณ ความงามที่ปรากฏไม่เพียงมอบประสบการณ์ทางสุนทรียะแต่ยังสร้างแรงบันดาลใจแก่ผู้ชมให้ดำเนินชีวิตตามหลักพุทธธรรม อันเป็นสิริมงคลทั้งในระดับปัจเจกและสังคม