จามเทวีวงศ์: ความผสมผสานระหว่างเรื่องเล่าเชิงประวัติศาสตร์และเรื่องเล่าเชิงพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

จามเทวีวงศ์ คือคัมภีร์ทางพุทธศาสนาและจัดเป็นเอกสารประวัติศาสตร์ประเภทพงศาวดาร ผสมผสานระหว่างเรื่องเล่าเชิงประวัติศาสตร์และเรื่องเล่าเชิงพุทธศาสนา เช่น พุทธพยากรณ์การเกิดนครใหญ่ในอนาคต ซึ่งต่อมาคือกรุงหริภุญไชยหรือจังหวัดลำพูนในปัจจุบัน รวมถึงเป็นวรรณกรรมที่เล่าถึงความเป็นมาของกรุงหริภุญไชย นับตั้งแต่สมัยพุทธกาลจนถึงสมัยพระเจ้าอาทิตยราชพระมหากษัตริย์ที่ปรากฏในพุทธพยากรณ์ของพระพุทธเจ้า แม้ในคัมภีร์จะยกย่องพระเจ้าอาทิตยราช หากก็ให้ความสำคัญต่อบทบาทของพระนางจามเทวีในฐานะปฐมกษัตริย์แห่งกรุงหริภุญไชยด้วยเช่นกัน โดยสะท้อนด้านการส่งเสริมพุทธศาสนาของกรุงหริภุญไชยให้รุ่งเรือง สมกับเป็นนครที่พระพุทธเจ้าทรงพยากรณ์เรื่องราวการเสด็จยังเมืองโบราณของพระพุทธเจ้าในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มักเป็นที่กล่าวอ้างในตำนานและประวัติความเป็นมาของเมืองโบราณทั้งหลาย แม้ไม่มีปรากฏในพระไตรปิฎกและคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาอื่น เช่นอรรถกถา ปกรณ์วิเสส และฎีกา แต่กลับพบในคัมภีร์พุทธศาสนาที่แต่งหรือรจนาขึ้นบริเวณเมืองโบราณ

การศึกษาจามเทวีวงศ์ จึงถ่ายทอดทรรศนะของคนสมัยโบราณที่อ้างการเสด็จประพาสนครของพระพุทธเจ้าเพื่อช่วยส่งเสริมความศักดิ์สิทธิ์ รวมถึงสนับสนุนอำนาจของชนชั้นสูงหรือผู้ปกครองเพื่อให้ชนชั้นล่างหรือผู้ถูกปกครองยอมรับ นอกจากนี้ยังแฝงหลักธรรมในพุทธศาสนาไว้ คือ เรื่องการเป็นคนดีเช่น บทบาทของกษัตริย์ในฐานะผู้ปกครอง และบทบาทของประชาชนในฐานะผู้มีความกตัญญูต่อบุพการี รวมทั้งการคบหากัลยาณมิตร ซึ่งอาจเป็นได้ว่าเป็นวัตถุประสงค์หนึ่งของการประพันธ์คัมภีร์นี้ขึ้นมา