รูปแบบการถ่ายโอนความรู้ในอุตสาหกรรมผลไม้แปรรูปตามนโยบายส่งเสริมอุตสาหกรรม 4.0

-

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สภาพปัจจุบันและปัจจัยที่ส่งผลต่อการถ่ายโอนความรู้ในอุตสาหกรรมผลไม้แปรรูปตามนโยบายส่งเสริมอุตสาหกรรม 4.0 และสร้างรูปแบบที่เหมาะสำหรับการถ่ายโอนความรู้ในอุตสาหกรรมผลไม้แปรรูปตามนโยบายส่งเสริมอุตสาหกรรม 4.0 ใช้การวิจัยแบบผสานวิธีโดยเก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามกับกลุ่มวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SMEs) 139 แห่ง จาก 5 ภูมิภาคที่ผลิตผลไม้แปรรูปจากผลไม้เศรษฐกิจหลัก 7 ชนิดได้แก่  ทุเรียน มังคุด เงาะ ลิ้นจี่ ลำไย ลองกอง และมะม่วง และหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องกับผลไม้แปรรูป 10 แห่ง การวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนาร้อยละ และทำการสัมภาษณ์เชิงลึก สนทนากลุ่มกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญคือ ผู้ประกอบการวิสาหกิจที่ผลิตผลไม้แปรรูปด้วยการทำแห้งแบบแช่เยือกแข็ง ฟรีซดราย (freeze drying) 12 รายและตัวแทนหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องกับผลไม้แปรรูป 8 ราย ใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า สภาพปัจจุบันของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมส่วนใหญ่มีข้อจำกัดด้านองค์ความรู้และกระบวนการแสวงหาความรู้ด้วยตัวเองและมีการรับความรู้จากบุคคลในครอบครัวมากกว่ารับการถ่ายทอดความรู้จากหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้อง นอกจากนี้ ยังพบว่าผลไม้แปรรูปที่ผลิตด้วยวิธีการทำแห้งแบบแช่เยือกแข็งฟรีซดรายได้รับความนิยมมากจากลูกค้าต่างประเทศ และเป็นความรู้ด้านการผลิตที่ผู้ประกอบการต้องการจากหน่วยงานรัฐ เนื่องจากเป็นความรู้ด้านเทคโนโลยีที่ช่วยสร้างมูลค่าเพิ่ม สร้างคุณภาพให้กับสินค้า  สร้างความปลอดภัยแก่ผู้บริโภคและช่วยสร้างโอกาสการแข่งขันให้กับวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมของผลไม้แปรรูปได้ นอกจากนี้ ผู้ประกอบการสนใจความรู้ด้านความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมด้วย อย่างไรก็ตาม พบว่าการถ่ายโอนความรู้การทำแห้งแบบแช่เยือกแข็งฟรีซดรายจากหน่วยงานรัฐไปสู่วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมของผลไม้แปรรูปยังอยู่ในเกณฑ์ต่ำ อีกทั้งหน่วยงานรัฐให้ความสำคัญน้อยกับการถ่ายโอนความรู้ด้านความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม  ส่วนปัจจัยเกี่ยวข้อง ได้แก่ วิธีการถ่ายโอนความรู้ ระบบสารสนเทศ เครือข่าย การติดตามผล และ ช่วงเริ่มต้นก่อนถ่ายโอนความรู้ สำหรับรูปแบบการถ่ายโอนความรู้คือ IMMUNE ประกอบด้วยองค์ประกอบ 6 ด้าน ได้แก่  (I) ช่วงเริ่มต้นก่อนถ่ายโอนความรู้  (M) วิธีการถ่ายโอนความรู้  (M) การติดตามผล (U) ความพึงพอใจของผู้ใช้ (N) เครือข่าย และ (E) ความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม จากผลการวิจัยที่กล่าวมา สรุปได้ว่าสภาพปัจจุบันและปัจจัยต่าง ๆ มีอิทธิพลที่ส่งผลกระทบต่อการถ่ายโอนความรู้ของหน่วยงานรัฐ ดังนั้นเพื่อให้การถ่ายโอนความรู้ของหน่วยงานรัฐสอดคล้องตามนโยบายส่งเสริมอุตสาหกรรม 4.0 ด้านการสร้างมูลค่าเพิ่ม คุณภาพความปลอดภัย     การสร้างโอกาสการแข่งขัน และความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมให้มีประสิทธิภาพ  หน่วยงานรัฐควรเร่งดำเนินการถ่ายโอนความรู้การทำแห้งแบบแช่เยือกแข็งฟรีซดรายไปสู่วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมของผลไม้แปรรูปให้ชัดเจนและกว้างขวางมากขึ้นโดยนำรูปแบบการถ่ายโอนความรู้แบบ IMMUNE ไปประยุกต์ใช้ให้เป็นรูปธรรมไปสู่วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม เพื่อให้บรรลุเป้าหมายของอุตสาหกรรมผลไม้แปรรูปในอนาคต