ความปกติถัดไปอุดมศึกษา: ความท้าทาย

บทคัดย่อ

โลกและบริบทรอบตัวในปัจจุบันได้มีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างมาก รวดเร็ว และต่อเนื่อง ทั้งวิถีชีวิต สภาพแวดล้อมทางธรุกิจ เศรษฐกิจและสังคม ความต้องการหรือความคาดหวังของสังคม เทคโนโลยี การแข่งขัน การเปลี่ยนแปลงอย่างพลิกผัน (Disruption) สถานการณ์เหล่านี้ เรียกว่า ìVUCA Worldî ซึ่งเป็นลักษณะที่มีความผันผวน (V-Volatility) ความไม่แน่นอน (U-Uncertainty) ความซับซ้อน (C-Complexity) และความคลุมเคลือ (A-Ambiguity) สิ่งสำคัญที่เราได้รับรู้จากโลกการทำงานยุคใหม่ในปัจจุบันนี้ก็คือ ผู้ที่พร้อมจะเรียนรู้และเปิดกว้างสำหรับความท้าทายใหม่ ๆ อยู่เสมอนั้นจึงจะสามารถเอาชนะและรับมือให้สถานการณ์ที่เกิดขึ้นได้ คนที่มีความสามารถและประสิทธิภาพต่ำจะอยู่ได้ด้วยความลำบาก สถาบันระดับอุดมศึกษาซึ่งมีหน้าที่ผลิตกำลังคนเพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศให้บรรลุเป้าหมายและให้สามารถแข่งขันได้ในระดับโลก จึงมีความจำเป็นต้องเปลี่ยนกระบวนทัศน์ครั้งใหญ่จากการศึกษาแบบ Input-Based Education โดยการเรียนการสอนยังเน้นการบรรยาย ให้ความสำคัญกับการครอบคลุมเนื้อหา เวลาส่วนใหญ่อยู่ในห้องเรียน นักศึกษายังชอบให้ผู้สอนป้อนเนื้อหา และปิดท้ายด้วยการสอบซึ่งยังเน้นความจำเพื่อตัดสินได้ตก ผู้เรียนไม่ได้ถูกเตรียมตัวให้มีความสามารถหรือสมรรถนะที่สังคมต้องการ ไปสู่การสร้างบัณฑิตที่สามารถทำงานได้ มีลักษณะเป็น Versatilist ซึ่งมีทักษะสอดคล้องกับความต้องการของสังคมในศตวรรษที่ 21 มีประสบการณ์กว้างขวาง สามารถปฏิบัติงานได้ในบทบาทต่าง ๆ และเป็นผู้นำการเปลี่ยนแปลง (Changing Agent) ÿstergaard and Nordlund (2019) เสนอความท้าทายใหญ่ที่สำคัญ 4 ประการ ต่ออุดมศึกษาในยุคปัจจุบัน ได้แก่ (1) ความต้องการการเรียนรู้ตลอดชีวิตที่เพิ่มขึ้นในโลกที่ไม่เป็นเส้นตรง ผู้เรียนจำเป็นต้องเรียนรู้และปรับปรุงทักษะของตนเองอย่างต่อเนื่องเพื่อให้สอดคล้องกับการทำงานในชีวิตจริง (2) ความต้องการและความคาดหวังของผู้เรียนที่เปลี่ยนไปเรื่อย ๆ คนรุ่นใหม่ที่เข้าสู่การศึกษาระดับอุดมศึกษามีจุดเริ่มต้นที่แตกต่างไปจากรุ่นก่อนอย่างสิ้นเชิง จึงนำความคิดของผู้บริโภคมาใช้มากขึ้นและเลือกซื้อประสบการณ์การศึกษาที่ยืดหยุ่น ราบรื่นและเหมาะกับตนเอง (3) มีเทคโนโลยีและรูปแบบของอุดมศึกษาใหม่ ๆ เกิดขึ้นมาเขย่าการศึกษาแบบเดิม ๆ และรูปแบบการเรียนรู้ตลอดชีวิต และ (4) การมุ่งเน้นที่การได้มาซึ่งทักษะมากกว่าปริญญา การศึกษาระดับอุดมศึกษาที่ผ่านมากำลังถูกรื้อถอนและสร้างใหม่ มหาวิทยาลัยต้องประเมินและทบทวนบทบาทของตนใหม่ ยิ่งเมื่อมีการระบาดใหญ่ของโควิด 19 จึงเป็นสัญญาณย้ำเตือนว่าสังคมต้องการการเปลี่ยนใหญ่ในหลายด้าน แม้ว่าจะเป็นวิกฤติ แต่ก็นับว่าเป็นโอกาสปรับเปลี่ยนหลาย ๆ เรื่องที่ไม่เคยทำ ความปกติใหม่ของการจัดการเรียนการสอนหรือนวปทัสถานการเรียน (New Normal Learning) จึงเป็นที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ รวมถึงความปกติถัดไป (Next Normal) เมื่อผ่านพ้นสถานการณ์การระบาดของโควิด 19 บทความนี้จะกล่าวถึงการศึกษาระดับอุดมศึกษาในสถานการณ์ VUCA World ทิศทางอุดมศึกษาและมหาวิทยาลัยไทย การเปลี่ยนแปลงสู่ความปกติใหม่ และการศึกษาหลังการระบาดของโควิด 19