นิเวศวิทยาทางน้ำในระบบเหมืองฝายของพื้นที่เกษตรกรรมในแหล่งต้นน้ำและแหล่งต้นน้ำลำธาร

บทคัดย่อ

นิเวศวิทยาทางน้ำในระบบเหมืองฝายของพื้นที่เกษตรกรรมในแหล่งต้นน้ำและแหล่งต้นน้ำลำธาร       มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระบบเหมืองฝายในรูปแบบของนิเวศวิทยาทางน้ำ และเสนอแนวทางการจัดการน้ำชุมชนในพื้นที่แหล่งต้นน้ำและแหล่งต้นน้ำลำธารให้อยู่ร่วมกับพื้นที่เกษตรกรรมอย่างยั่งยืน โดยการวิจัยดำเนินงานในชุมชนชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ ดอยอินทนนท์ จังหวัดเชียงใหม่ ด้วยกระบวนการวิจัยแบบมีส่วนร่วม ผลการวิจัยพบว่า มโนทัศน์ของชุมชนให้ความสำคัญต่อข้าว ป่า และน้ำ ดังนั้นการจัดการระบบเหมืองฝายจึงเป็นสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างด้านการจัดการน้ำแบบผสมผสานเชิงอนุรักษ์และพัฒนาให้สอดคล้องกับบริบทเชิงพื้นที่    ซึ่งสัมพันธ์กับคน ดิน น้ำ ป่า ไฟ เกษตรกรรม เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมให้เกิดการแบ่งปันผลประโยชน์จากน้ำอย่างเป็นธรรม ตลอดจนขยายโอกาสและยกระดับศักยภาพพื้นที่ต่อการให้บริการทางนิเวศ สร้างความหลากหลายทางชีวภาพ การฟื้นฟูสภาพแวดล้อมด้วยตนเองของพื้นที่ ภายใต้ความเป็นองค์รวมและการพึ่งพาอาศัยระหว่างกระบวนการทางอุทกศาสตร์ระบบนิเวศของลุ่มน้ำและบริบทที่เกี่ยวข้อง สำหรับแนวทางการจัดการน้ำ พบว่า ควรส่งเสริมให้เกษตรกรมีความเข้าใจคุณค่าการทำเกษตรกรรมแบบพอเพียง รวมถึงการพัฒนาพื้นที่เกษตรกรรมร่วมกับการอนุรักษ์พื้นที่ธรรมชาติ จะต้องเป็นการดำเนินงานแบบคู่ขนานอย่างเป็นองค์รวม นอกจากนี้การยกระดับประสิทธิภาพการจัดการทรัพยากรน้ำจำเป็นต้องสนับสนุนการรับรู้ และการสร้างคุณค่าร่วมของชุมชนต่อแนวทางการจัดการน้ำและบริบทที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ อีกทั้งการจัดการน้ำจำต้องเปิดกว้างให้เกิดการผสมผสานความรู้แบบสหวิทยาการ เพื่อนำมาประยุกต์ในการดำเนินงานบริหารจัดการน้ำ โดยคำนึงถึงการจัดสรรผลประโยชน์ที่ได้รับอย่างเป็นองค์รวม