รูปแบบการจัดการเรียนรู้ โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมสำนึกรักษ์ท้องถิ่นประวัติศาสตร์เมืองลับแล สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

การวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อ 1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบันและปัญหาการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์เมืองลับแล สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ 2) เพื่อสร้างรูปแบบการจัดการเรียนรู้โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมสำนึกรักษ์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์เมืองลับแล สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ เป็นวิจัยเชิงคุณภาพ ที่มีกลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลัก คือ 1) ครูผู้สอน กลุ่มสาระสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ที่สอนในรายวิชาประวัติศาสตร์ ไม่น้อยกว่า 2 ปี ในโรงเรียนระดับมัธยมศึกษาของรัฐในอำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ จำนวน 3 คน 2) ผู้เชี่ยวชาญ ที่มีความรู้และประสบการณ์เกี่ยวกับการศึกษาประวัติศาสตร์เมืองลับแล จำนวน 2 คน 3) นักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ที่ศึกษาอยู่ในภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2567 โรงเรียนมัธยมศึกษา ในพื้นที่อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ จำนวน 15 คน และ 4) นักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ที่ศึกษาอยู่ในภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2567 โรงเรียนด่านแม่คำมันพิทยาคม อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ จำนวน 17 คน โดยมีขอบเขตด้านพื้นที่ คือ อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการจัดการเรียนรู้ โดยใช้ชุมชนเป็นฐาน เพื่อส่งเสริมสำนึกรักษ์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์เมืองลับแล สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา อำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ที่เหมาะสม คือ รักษ์ (รับ) แล โมเดล (Rak Rup Lae Learning Model) ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน ดังนี้ ขั้นตอนที่ 1 รับ คือ การเปิดรับสิ่งใหม่ ที่จะได้เรียนรู้ผ่านประสบการณ์และมุมมองใหม่ ๆ ทั้งครูและนักเรียนโดยมีแนวคิดที่สำคัญ 2 ประการ ได้แก่ Open Eye หมายถึง การเปิดตา ปรับความคิด เตรียมพร้อมที่จะเรียนรู้ต้องสังเกต ตั้งคำถาม และการมองเห็นคุณค่าของประวัติศาสตร์ท้องถิ่น โดยไม่ยึดติดกับกรอบความคิดแบบเดิม และ Open Mind หมายถึง การเปิดใจ ปรับทัศนคติของตนใหม่ และยอมรับความหลากหลายทางความคิด ความเชื่อ และคุณค่าที่ปรากฏในประวัติศาสตร์ท้องถิ่น พร้อมทั้งพัฒนาตนเองอยู่เสมอ ขั้นตอนที่ 2 แล หมายถึง การแลเห็น ตระหนักถึงความสำคัญของการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเมืองลับแลจากการศึกษาสภาพปัจจุบันและปัญหาที่เกิดขึ้น นำไปสู่แนวทางในการจัดการเรียนรู้ ทั้งหมด 6 ด้านประกอบด้วย ด้านครูผู้สอน ด้านนักเรียน ด้านเนื้อหา ด้านสื่อการสอน ด้านการจัดการเรียนรู้ และด้านการวัดและประเมินผล เพื่อให้ได้แนวทางการจัดการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเมืองลับแล ด้วยชุดกิจกรรม 5 กิจกรรม ประกอบด้วย กิจกรรมที่ 1 เรียนรู้ลับแล ที่ไม่ใช่แค่ตำนาน กิจกรรมที่ 2 เหตุการณ์สำคัญ สร้างสรรค์ลับแล กิจกรรมที่ 3 ย้อนรอยประวัติศาสตร์เมืองลับแล กิจกรรมที่ 4 มองหลักฐานผ่านลับแล และกิจกรรมที่ 5 สืบสานเรียนรู้ประวัติศาสตร์เมืองลับแลและขั้นตอนที่ 3 รักษ์ คือ ความรักและความภาคภูมิใจในรากเหง้าท้องถิ่นของตนเอง ผ่านการศึกษาทำกิจกรรมแบบมีส่วนร่วม ในขั้นตอนรับและขั้นตอนแล เพื่อให้เกิดสำนึกท้องถิ่นที่เรียนรู้การเกิดขึ้นของอดีต และการปรับตัวในฐานะส่วนหนึ่งของชุมชน ที่จะนำไปสู่การเป็นพลเมืองโลกและสร้างกระบวนการคิดเชิงสากลในอนาคต