การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการคุณภาพตามแนวคิด ทศกิจ จิตอาสา ที่ส่งเสริมจิตสาธารณะ ของนักเรียนโรงเรียนบ้านหนองใหญ่ (คุรุราษฎร์อุปถัมภ์)
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาปัญหาและความต้องการพัฒนาเกี่ยวกับจิตสาธารณะของนักเรียนโรงเรียนบ้านหนองใหญ่ (คุรุราษฎรณ์อุปถัมภ์) 2) พัฒนารูปแบบการบริหารจัดการคุณภาพตามแนวคิด “ทศกิจ จิตอาสา” ที่ส่งเสริมจิตสาธารณะของนักเรียน 3) ทดลองใช้รูปแบบดังกล่าว และ 4) ประเมินผลการใช้รูปแบบดังกล่าว การวิจัยแบ่งออกเป็น 4 ระยะ โดยกลุ่มตัวอย่างในระยะที่ 1 ได้แก่ ผู้บริหาร ครู คณะกรรมการสถานศึกษา และนักเรียน รวม 170 คน และผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 5 คน ในระยะที่ 2 และ 4 สำหรับการสนทนากลุ่มและการประเมินรูปแบบ และในระยะที่ 3 ใช้นักเรียนทั้งหมด 270 คน ในภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2567 เป็นกลุ่มทดลอง เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสอบถาม แบบสังเกต แบบสัมภาษณ์ แบบประเมินความสอดคล้องของรูปแบบ และแบบประเมินผลการใช้รูปแบบ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการวิจัยพบว่า 1) ปัญหาด้านจิตสาธารณะของนักเรียนอยู่ในระดับมาก (x̄ = 4.12, S.D.=0.12) โดยมีปัญหาสำคัญเรียงตามลำดับ ได้แก่ การไม่เห็นว่าการดูแลทรัพย์สินของส่วนรวมเป็นหน้าที่ (x̄ = 4.52), การไม่ช่วยเหลือหรือแบ่งปันผู้อื่น ( x̄ = 4.03), การไม่เคารพสิทธิของผู้อื่นในการใช้ทรัพยากรสาธารณะ ( x̄ = 4.01), และการใช้สิ่งของสาธารณะอย่างไม่ระมัดระวัง ( x̄ = 3.94) ทั้งนี้ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเห็นควรให้มีการพัฒนารูปแบบที่มีองค์ประกอบ 4 ด้าน คือ หลักการ วัตถุประสงค์ กิจกรรม และการประเมินผล 2) รูปแบบการบริหารจัดการคุณภาพตามแนวคิด “ทศกิจ จิตอาสา” ประกอบด้วย 4 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ (1) หลักการ ได้แก่ การมีส่วนร่วม การกระจายอำนาจ และความรับผิดชอบ (2) วัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมจิตสาธารณะทั้ง 4 ด้าน (3) กิจกรรม “ทศกิจ จิตอาสา” จำนวน 10 กิจกรรม เช่น การเขียนเรียงความ สำรวจของใช้ส่วนรวม อาสาพัฒนา และกิจกรรมเพื่อชุมชน และ (4) การประเมินผลด้านความรู้ ทักษะ และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ โดยผลการตรวจสอบความสอดคล้องของรูปแบบโดยผู้ทรงคุณวุฒิอยู่ในระดับมากที่สุด ( x̄ = 4.56, S.D.=0.08) 3) ผลการทดลองใช้รูปแบบ พบว่า กิจกรรมทศกิจ จิตอาสา ช่วยส่งเสริมจิตสาธารณะได้ในระดับคุณภาพดีเยี่ยม โดยคะแนนรวมอยู่ที่ร้อยละ 79.55 โดยเฉพาะกิจกรรม “จิตอาสาเพื่อชุมชน” และ “อาสาบำเพ็ญประโยชน์” อยู่ในระดับสูงสุด และ 4) ผลการประเมินการใช้รูปแบบโดยผู้ทรงคุณวุฒิ พบว่า ความเป็นไปได้ ความเป็นประโยชน์ และความเหมาะสมของรูปแบบ อยู่ในระดับมากถึงมากที่สุดในทุกด้าน (ค่าเฉลี่ยระหว่าง 4.47–4.58)
เอกสารอ้างอิง
กลุ่มวิชาการโรงเรียนบ้านหนองใหญ่. (2022). รายงานผลการประเมินคุณลักษณะอันพึงประสงค์. โรงเรียนบ้านหนองใหญ่ (คุรุราษฎร์อุปถัมภ์), องค์การบริหารส่วนจังหวัดชลบุรี.
กุลทิพย์ ศาสตระรุจิ. (2018). พลังของจิตอาสาเพื่อสังคมไทย. สำนักงานส่งเสริมคุณธรรม.
เกษสุดา พุธทะลา. (2018). การจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาจิตสาธารณะของนักเรียนระดับมัธยมศึกษา. สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน.
จันทนีย์ เฮิมนา. (2023). ผลการใช้ชุดกิจกรรมแนะแนวตามกรอบความคิดแบบเติบโตเพื่อเสริมสร้างจิตสาธารณะของนักเรียน. โรงเรียนปายวิทยาคาร จังหวัดแม่ฮ่องสอน.
ชัยพจน์ รักงาม. (2022). แนวทางการพัฒนาพฤติกรรมจิตอาสาของนักเรียนระดับมัธยมศึกษา. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ชาย โพธิสิตา. (2017). จิตสำนึกต่อสาธารณะสมบัติ: ศึกษากรณีกรุงเทพมหานคร. สำนักวิจัยสังคม.
ธนวรรณ เห็มบาสัตย์. (2022). การพัฒนารูปแบบคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านจิตสาธารณะของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาฬสินธุ์ เขต 2.
นัชกร ลับบัวงาม. (2017). ความสำคัญของหลักการบริหารแบบมีส่วนร่วมในสถานศึกษา. วารสารการบริหารการศึกษา, 12(3), 45–47.
บุญดี โงชาฤทธิ์. (2016). การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมเพื่อพัฒนาจิตสาธารณะของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3. โรงเรียนมุกดาหาร สพม. เขต 22.
ฝ่ายบริหารทั่วไป. (2022). รายงานประจำปีการศึกษา 2565. โรงเรียนบ้านหนองใหญ่ (คุรุราษฎร์อุปถัมภ์), องค์การบริหารส่วนจังหวัดชลบุรี.
พรพรหม พรรคพวก. (2017). การบริหารแบบมีส่วนร่วมเพื่อส่งเสริมจิตสาธารณะของผู้เรียนในโรงเรียนขนาดเล็ก. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาเลย เขต 1.
พระมหาวริทธิ์ธร จันทร์ชื่น. (2022). จิตสาธารณะในมิติพุทธจริยธรรม. สำนักพิมพ์ธรรมสภา.
ศิริชัย กาญจนวาสี. (2015). การประเมินทางการศึกษา (พิมพ์ครั้งที่ 6). สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ศุภฑิต สนธินุช. (2017). จิตอาสา: แนวทางพัฒนาคุณภาพคนไทยในศตวรรษที่ 21. สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ.
สมคิด บางโม. (2015). การบริหารจัดการคุณภาพในสถานศึกษา. มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา.
สิทธิศักดิ์ ชำปฏิ. (2017). การบริหารเพื่อส่งเสริมคุณลักษณะที่พึงประสงค์ของนักเรียนระดับมัธยมศึกษา. มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
หนึ่งหฤทัย อาจปรุ. (2016). พฤติกรรมความมีจิตสาธารณะของผู้เรียนในโรงเรียน. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา.
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice-Hall.
Brown, J. S., & Moberg, D. J. (1980). Organizational theory and behavior. Irwin.
Eggen, P., & Kauchak, D. (2006). Educational psychology: Windows on classrooms (7th ed.). Merrill Prentice Hall.
Gerlach, V. S., & Ely, D. P. (1980). Teaching and media: A systematic approach (2nd ed.). Prentice-Hall.
Keeves, J. P. (1988). Educational research, methodology, and measurement: An international handbook. Pergamon Press.
Kohlberg, L. (1984). Essays on moral development, Vol. II: The psychology of moral development. Harper & Row.
Madaus, G. F., Scriven, M., & Stufflebeam, D. L. (1983). Evaluation models. Kluwer-Nijhoff Publishing.
McGregor, D. (1960). The human side of enterprise. McGraw-Hill.
Ouchi, W. G. (1981). Theory Z: How American business can meet the Japanese challenge. Addison-Wesley.
Piaget, J. (1932). The moral judgment of the child. Routledge & Kegan Paul.
Reimer, J. (1989). Moral development and responsibility: Reasoning and understanding in adolescence. Academic Press.
Smith, N. L. (1979). The art and science of evaluation. Sage Publications.
Taylor, F. W. (1911). The principles of scientific management. Harper & Brothers.
Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization (A. M. Henderson & T. Parsons, Trans.). Free Press.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
หมวดหมู่
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 Journal of Buddhist Education and Research (JBER)
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
