การศึกษาเชิงสังเคราะห์จริยศาสตร์การเป็นหุ้นส่วนกับแนวคิดการบริโภคตามหลักปัจจเวกขณวิธี

พระพิเชฐ  มณีกุลวัฒนา

ผู้แต่ง

พระพิเชฐ มณีกุลวัฒนา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพ, ประเทศไทย

คำสำคัญ:

จริยศาสตร์การเป็นหุ้นส่วน, ปัจจเวกขณวิธี, การบริโภคอย่างมีสติ, พระพุทธศาสนา, การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม

บทคัดย่อ

การวิจัยเรื่อง “การศึกษาเชิงสังเคราะห์จริยศาสตร์การเป็นหุ้นส่วนกับแนวคิดการบริโภคตามหลักปัจจเวกขณวิธี” มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาจริยศาสตร์การเป็นหุ้นส่วน แนวคิดการบริโภคตามหลักปัจจเวกขณวิธี และสังเคราะห์ทั้งสองแนวคิดเพื่อสร้างองค์ความรู้ใหม่ที่เกื้อกูลต่อการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน โดยอิงจากคำสอนในพระพุทธศาสนาเถรวาท การวิจัยนี้ใช้วิธีวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพจากพระไตรปิฎก อรรถกถา เอกสารทางพระพุทธศาสนา และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผลการวิจัยพบว่า แนวคิดจริยศาสตร์การเป็นหุ้นส่วนของเมอร์ชานต์ เน้นความสัมพันธ์ที่เท่าเทียมระหว่างมนุษย์และธรรมชาติ ขณะที่หลักปัจจเวกขณวิธีเน้นการใช้สติไตร่ตรองก่อนการบริโภคอย่างพอประมาณ เมื่อนำมาสังเคราะห์ร่วมกันได้องค์ความรู้ใหม่ ได้แก่ แนวคิด SatiCloth, SatiEthica และ EcoSati ซึ่งเป็นกรอบแนวคิดที่ส่งเสริมการดำรงชีวิตอย่างมีสติ เคารพธรรมชาติ และไม่เบียดเบียนสิ่งแวดล้อม งานวิจัยนี้เสนอว่าการผสานหลักพุทธธรรมกับจริยศาสตร์ร่วมสมัยสามารถนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการบริโภคของบุคคลและสังคม และเป็นพื้นฐานสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนในระยะยาว

เอกสารอ้างอิง

จารุวรรณ ทองดี. (2563). “การใช้สติในการบริโภคของพระภิกษุตามหลักพุทธศาสนา.” วารสารปรัชญาและศาสนา, 27(1), 112–129.

ธรรมนูญ ตอสุข. (2563). “จริยศาสตร์สิ่งแวดล้อมกับการพัฒนาที่ยั่งยืน.” วารสารศิลปศาสตร์, 18(2), 55–74.

ประเวศ อินทองปาน. (2560). พุทธศาสนากับสิ่งแวดล้อม. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์สุขภาพใจ.

ประเวศ อินทองปาน. (2562). ธรรมชาติ จริยธรรม และชีวิตพุทธ. กรุงเทพฯ: พิมพ์ดี.

พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). (2542). การพัฒนาที่ยั่งยืน (พิมพ์ครั้งที่ 6). มูลนิธิโกมลคีมทอง.

พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). (2550). ธรรมนูญชีวิต (พิมพ์ครั้งที่ 4). สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ.

พระไตรปิฎก. (2539). ฉบับมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: มหาจุฬาฯ.

พระอนุสรณ์ ปรกฺกโม. (2558). การอนุรักษ์ธรรมชาติตามแนวพุทธ. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย.

สมิตรา โสรีวกุล. (2565). “หลักมัตตัญญุตาในบริบทสังคมบริโภคนิยม.” วารสารพุทธศาสตร์ศึกษา, 9(1), 101–117.

สุชีพ ปุญญานุภาพ. (2539). พระไตรปิฎกฉบับสำหรับประชาชน (พิมพ์ครั้งที่ 16). มหามกุฏราชวิทยาลัย.

สุวรรณี หาญพิทักษ์กุล. (2564). “การนำหลักมัตตัญญุตาไปใช้ในชีวิตประจำวัน.” วารสารธรรมศาสตร์ทางจริยธรรม, 12(1), 87–98.

กรฤทธ์ ปัญจสุนทร. (2567). “วิพากษ์ปัญหาของพุทธศาสนาในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม.” วารสารวนัมฎองแหรกพุทธศาสตรปริทรรศน์, 11(2), 183–192.

คนางค์ คันธมธุรพจน์. (2563). “ความไม่เป็นธรรมทางสิ่งแวดล้อม.” วารสารความเป็นธรรมทางสังคมและความเหลื่อมล้ำ, 1(3), 1–15.

ณัฐวิคม พันธุวงศ์ภักดี. (2567, 8 กรกฎาคม). สุขภาพหนึ่งเดียว (One Health) คืออะไร? แล้วทำไมจึงสำคัญต่อความยั่งยืน. ศูนย์วิจัยและสนับสนุนเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDG Move). https://www.sdgmove.com/2024/05/31/sdg-insights-one-health-and-sustainability/

Capra, F. (1996). The web of life: A new synthesis of mind and matter (Illustrated ed.). HarperCollins.

Carson, R. (1962). Silent spring. Houghton Mifflin.

Devall, B., & Sessions, G. (1985). Deep ecology: Living as if nature mattered. Peregrine Smith Books.

Feenberg, A. (2023). The ruthless critique of everything existing: Nature and revolution in Marcuse’s philosophy of praxis. Verso.

Friedan, B. (1963). The feminine mystique. W. W. Norton & Company.

Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2023). Climate change 2023: Impacts, adaptation and vulnerability. Geneva: IPCC Secretariat.

Kellner, D. (1992). Marcuse, liberation, and radical ecology. Capitalism, Nature, Socialism, 3(3), 43–46.

Marcuse, H. (1969). An essay on liberation. Beacon Press.

Marcuse, H. (1978). The aesthetic dimension: Toward a critique of Marxist aesthetics (E. Sherover, Trans.). Beacon Press. (Original work published 1977).

Merchant, C. (1980). The death of nature: Women, ecology, and the scientific revolution. Harper & Row.

Merchant, C. (1996). Earthcare: Women and the environment. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315021683

Merchant, C. (2010). Environmentalism: From the control of nature to partnership. University of California, Berkeley. https://nature.berkeley.edu/departments/espm/env-hist/Moses.pdf

Merchant, C. (2018). Science and nature: Past, present, future: Partnership ethics. Routledge.

Naess, A. (1973). The shallow and the deep, long-range ecology movement: A summary. Inquiry, 16(1–4), 95–100.

Taylor, P. (1994). Respect for nature: A theory of environmental ethics. Princeton University Press.

United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2023). The sustainable development goals report 2023: Special edition. United Nations. https://doi.org/10.18356/9789210024914

White, L. (1967). The historical roots of our ecologic crisis. Science, 155(3767), 1203–1207.