เหตุใดเมืองราชคฤห์จึงเป็นสถานที่จัดปฐมสังคายนา?

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการหาคำตอบว่า เหตุใดกรุงราชคฤห์แห่งแคว้นมคธ จึงได้รับการคัดเลือกให้เป็นสถานที่สังคายนาพระธรรมวินัย ภายหลังพุทธปรินิพพานล่วงแล้วหนึ่งพรรษา การเลือกกรุง  ราชคฤห์ดังกล่าว มีนัยทางศาสนาหรือทางการเมืองหรือไม่? ผู้เขียนเลือกวิเคราะห์ 3 ประเด็น กล่าวคือ 1) เพราะกรุงราชคฤห์เป็นจุดกำเนิดพระพุทธศาสนา 2) เพราะความมั่นคงทางการเมือง และ 3) เพราะเป็นศูนย์กลางของเจ้าลัทธิน้อยใหญ่ ผลการศึกษาทำให้ทราบว่าภายหลังพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว คณะสงฆ์ชักชวนกันทำสังคายนาพระธรรมวินัยอย่างเร่งด่วน เพราะพระสังคีติกาจารย์มองว่าเป็นเรื่องสำคัญยิ่ง เนื่องจากสามารถบ่งชี้ถึงความมั่นคงของพระพุทธศาสนา แลจำเป็นต้องอาศัยสถาบันกษัตริย์เข้ามาช่วยเหลืออุปถัมภ์ ซึ่งสมัยนั้นพระเจ้าอชาตศัตรูแห่งแคว้นมคธถือว่าทรงอิทธิพลมากกว่าผู้อื่นใด อีกปัจจัยหนึ่งคือกรุงราชคฤห์เป็นสถานที่กำเนิดของพระพุทธศาสนา และเป็นถิ่นเกิดของพระมหาเถระผู้ใหญ่หลายรูป ล้วนแล้วแต่ได้รับความไว้วางใจจากพระพุทธเจ้า รวมถึงมากพร้อมด้วยเจ้าลัทธิน้อยใหญ่ผู้ทรงอิทธิพลต่อสังคมสมัยนั้น